Jongeren en politie
Bataljong coördineerde van mei 2022 tot april 2024 een onderzoeks- en begeleidingsopdracht rond jongeren en politie.
Één ding is duidelijk: bewust inzetten op een positieve relatie tussen jongeren en politie is noodzakelijk en urgent.
Maar welke rol kan een lokaal bestuur daarin spelen?
Begeleiding en onderzoek van zes projecten: hoe het begon
In juli 2021 lanceerde de Vlaamse minister van Jeugd in het kader van de prioriteiten ‘welbevinden en positieve identiteitsontwikkeling’ en ‘gezonde en leefbare buurten’ van het Vlaams Jeugd- en Kinderrechtenbeleidsplan een projectoproep om de relatie tussen jongeren en politie in Vlaanderen en Brussel te versterken.
Zes projecten, één in elke Vlaamse provincie en één in Brussel, werden gefinancierd en startten op in de loop van 2022:
- JES Antwerpen – JEP! Voor een betere relatie tussen jongeren en politie in Antwerpen
- JES Brussel – Jongeren en politie: naar een betere relatie in politiezone Zuid
- Groep INTRO – Connect in Asse, Wemmel en Dilbeek
- GIGOS – Let’s meet in Gent
- LEJO – ALLO?! Alle Lijnen Liggen Open in Aalst
- Hogeschool VIVES: Politie Zonder Grenzen in Menen.
Bataljong voerde, in samenwerking met PLACECOMPANY en Uit De Marge, een begeleidings- en onderzoeksopdracht uit over de zes projecten heen.
De publicatie ‘Naar een versterkte relatie tussen jongeren en politie- Inspiratie, geleerde lessen en aanbevelingen uit zes projecten’ vormt het eindpunt van deze opdracht en is het resultaat van twee jaar intensief samenwerken met partners uit zeer diverse contexten en werkvelden.
In een samenspel van uiteenlopende perspectieven, die soms wrijven of ronduit botsen, bleven we elkaar vinden vanuit de rotsvaste overtuiging in de urgentie en het maatschappelijk belang van een sterkere relatie tussen jongeren en politie.
De publicatie vormt het eindpunt van het onderzoek en de begeleidingen, maar nog meer dan dat kan het een doorstart zijn om het werken aan een versterkte relatie tussen jongeren en politie op alle beleidsniveaus, in alle steden en gemeenten, in alle politiekorpsen en jeugd(welzijns)werkingen op de agenda te zetten en te houden.
De publicatie wil iedereen, met welke rol of verantwoordelijkheid op welk niveau dan ook, inspireren om over te gaan tot actie, en deel te zijn van die versterking.
In de publicatie kom je onder meer te weten:
- Wat de zes projecten en de onderzoeks- en begeleidingsopdracht inhouden;
- Wat eerdere projecten (in binnen- en buitenland) ons leren;
- Wat het belang is van een kwalitatief voortraject voor elk initiatief dat de relatie tussen jongeren en politie wil versterken;
- Wat mogelijke methodieken zijn om de relatie te versterken;
- De verschillende actoren en welke rol ze kunnen en moeten spelen;
- Hoe je impact kan verduurzamen.
De publicatie is doorspekt met succesfactoren en eindigt met wervende aanbevelingen voor diverse actoren en beleidsniveaus.
Een publicatie met 12 aanbevelingen.
En niet enkel voor lokale besturen. Ook de Vlaamse overheid, de federale overheid, politiekorpsen, jeugd(welzijns)werkingen… vinden inspiratie en aanbevelingen in de publicatie, om aan de slag te gaan in het versterken van de relatie tussen jongeren en politie.
Aan het einde van de publicatie lees je deze 12 'hoofd'aanbevelingen:
Inhoud
De relatie tussen jongeren en politie is een complex, maar belangrijk thema.
Zet en houd het op de agenda.
Een kwalitatief voortraject is essentieel.
Neem tijd om te verkennen en de beginsituatie zo goed mogelijk in beeld te krijgen.
De jongere staat niet gelijk aan diens zonnebril en hoodie en het politie-uniform toont niet de mens erachter.
Creëer kansen om elkaar te begrijpen en te ontmoeten.
Dé politie bestaat niet.
Houd rekening met een diversiteit aan ervaringen, taken en rollen. Durf bijsturen in structuur, cultuur en werking waar nodig.
Dé jongere bestaat niet.
Houd rekening met een diversiteit aan ervaringen, noden en behoeften. Besef dat jongeren verschillende noden hebben in het versterken van de relatie met politie.
De jeugd(welzijns)werker is een belangrijke speler in een complex spel.
Zet in op deze potentieel sterke brug tussen jongeren en politie, erken hun expertise en rol en bied ondersteuning waar nodig.
Vrijwilligheid en veiligheid zijn essentieel om aan de relatie tussen jongeren en politie te werken.
Monitor en faciliteer individuele vrijwilligheid bij directe ontmoetingen en een veilig context voor betrokken actoren.
De publieke ruimte en hoe die georganiseerd is, grijpt in op contacten tussen jongeren en politie, en andersom.
Zorg voor voldoende kwalitatieve ruimte waar jongeren kunnen, willen en mogen zijn.
Het lokaal bestuur kan vanuit haar regierol cruciale impact hebben op de relatie tussen jongeren en politie.
Werk lokaal aan draagvlak en verankering. Faciliteer samenwerking en garandeer sterk lokaal beleid voor en met jongeren.
In de weg naar een versterkte relatie tussen jongeren en politie zijn er verschillende perspectieven en te zetten stappen.
Zorg ervoor dat er in elke samenwerking of initiatief actoren zijn die het geheel kunnen overschouwen en die alle perspectieven en acties kunnen verenigen.
Racisme, discriminatie en etnisch profileren is een realiteit in vele contexten.
Ga deze problematieken niet uit de weg maar ga er met de nodige zorg mee aan de slag.
Werken aan de relatie tussen jongeren en politie is geen éénmalig project.
Zet duurzaam in op een verbeterde relatie in structuur en cultuur.
Lokale overheden hebben in verschillende aanbevelingen een rol te spelen. Neem dus zeker het geheel aan aanbevelingen onder de loep.
Hieronder nemen we aanbevelingen 8 en 9 onder de loep, omwille van de cruciale rol van lokale besturen hierin.
Uit het onderzoek:
Lokale besturen hebben een wezenlijke impact op de lokale context waarbinnen de relatie tussen jongeren en politie vorm krijgt. In verschillende gesprekken tijdens het onderzoek kwam het belang van publieke ruimte naar voor. Hoe de publieke ruimte vorm krijgt en hoe jongeren daarin (kunnen, mogen en willen) aanwezig zijn, heeft een grote impact heeft op contacten tussen jongeren en politie. De publieke ruimte zou een ontmoetingsplaats moeten zijn voor àlle burgers, dus ook jongeren, maar blijkt dat niet altijd te zijn.
Een gebrek aan ontmoetingsruimte komt ook bij de politie terecht in de vorm van overlast. Dat moet ook een plaats krijgen en aangekaart worden bij het beleid.
Jeugd(welzijns)werker
Er zijn jongeren die de publieke ruimte meer (moeten) opzoeken dan anderen. Denk aan jongeren die kleiner wonen, vaak zonder eigen tuin of die geen aansluiting vinden bij bestaand georganiseerd jeugdaanbod. Wanneer deze jongeren de publieke ruimte opzoeken in dichtbevolkte gebieden wordt hun gedrag al snel als overlast gepercipieerd, ook wanneer ze in sé niets doen dat niet mag. Het gaat hierbij vaak om een samenspel tussen publieke ruimte die niet voldoet aan de noden van jongeren, het subjectieve element dat speelt bij overlast en typisch adolescent gedrag dat sterk de grenzen aftast. We hoorden in de verschillende projecten meermaals dezelfde klanken: vaak zorgen deze jongeren niet voor reële overlast, maar wordt het wel zo gepercipieerd of gemeld.
“In feite zijn die gasten daar gewoon aan het voetballen. Er is wat lawaai, maar in feite zijn ze niets verkeerd aan het doen. Het gaat over spelende kinderen en jongeren van kleur en dat wordt dan geproblematiseerd. Als hier niets aan gedaan wordt, dan gaan deze jongeren zich uiteindelijk keren tegen de rest. Lokale beleidsmakers moeten beseffen dat dit óók hun jongeren zijn.”
Projectcoördinator
Maar wanneer buurtbewoners melding maken van (gepercipieerde) overlast bij de politie, is die ertoe gehouden om op interventie te gaan en de situatie te bekijken.
Soms zouden klachten rond jongeren die komen met de diensten, burgemeester… beter eerst via de jeugddienst en de jeugdwerkers worden doorgegeven om hen de kans te geven in te grijpen.
Politiemedewerker
Aanbevelingen voor lokale besturen:
Werk lokaal beleid uit dat garandeert dat jongeren in de publieke ruimte:
- Willen zijn: ze vinden de plek aantrekkelijk en hebben het gevoel dat ze in een aangename omgeving zitten waar ze hun ding kunnen doen;
- Kunnen zijn: er zijn veilige routes naar publieke plekken en er zijn faciliteiten om elkaar te ontmoeten (bankjes, vuilbaken, wifi,…);
- Mogen zijn: ze hebben het gevoel dat ze welkom zijn. Ze kunnen zich plekken in de publieke ruimte toe-eigenen en worden niet door andere gebruikers weggestuurd.
Betrek jongeren in planning en ontwerp van de publieke ruimte. Word een Hangmaker en zorg voor een cultuurshift in de plek die jongeren krijgen in de stad of gemeente.
Zorg voor duidelijke, samen opgestelde kaders of ‘charters’ waar gedeelde afspraken vastgelegd worden voor en met gebruikers van de publieke ruimte en ordehandhavers. Maak hierin duidelijk wat kan en mag, en vanaf wanneer iets als overlast beschouwd kan worden.
Uit het onderzoek:
We weten uit de projecten hoe verschillend de lokale context kan zijn. Hoe politiezones zijn samengesteld, welke lokale besturen daar deel van uitmaken, zijn relevant voor de betrokkenheid van lokale besturen in projecten rond jongeren en politie. Als de zone meerdere lokale besturen omvat, dan is het bijvoorbeeld belangrijk regionaal samen te werken tussen verschillende lokale besturen van eenzelfde politiezone.
Er werden verschillende diensten betrokken in de projecten, gaande van jeugddiensten over diensten veiligheid en preventie, de sociale dienst en de dienst integrale veiligheid. Medewerkers van lokale besturen zetelden in de verschillende stuur- of projectgroepen. Zo konden ze het verloop van de projecten mee aansturen, maar zaten ze ook ‘op de eerste rij’ om geleerde lessen en goede praktijken meteen mee te nemen in beleid.
In sommige projecten werd vastgesteld dat door de betrokkenheid van diensten zoals een jeugddienst of een preventie- en veiligheidsdienst bepaalde zaken sneller in beweging geraakten. In bepaalde wijken botsten jongeren bijvoorbeeld echt op een gebrek aan ruimte waar ze elkaar kunnen en mogen ontmoeten. Hun aanwezigheid en gedrag werden daardoor als overlast gepercipieerd. Wanneer die info naar boven kwam in de projecten konden lokale beleidsmakers daarmee wegen in andere trajecten, beleids- en actieplannen en samenwerkingen rond jeugdbeleid.
Diensten van lokale besturen brachten eveneens kennis binnen in projecten, bijvoorbeeld rond het lokaal integraal veiligheidsbeleid, het brede jeugdbeleid en het jeugdaanbod in de stad of gemeente. Contact en afstemming tussen bijvoorbeeld een jeugddienst en een preventie- en veiligheidsdienst maakt dat verschillende beleidskennis en -expertise elkaar noodzakelijk aanvulden binnen de relatie tussen jongeren en politie.
Het zou niet mogen dat dat enkel bij één dienst zit. Preventie en jeugddienst zouden best samenwerken.
Medewerker lokaal bestuur
Sommige lokale ambtenaren namen een meerzijdig partijdige rol op. Omdat ze geen deel uitmaken van een jeugdorganisatie, noch van de politie is het makkelijker om vanuit die positie meerzijdig partijdig te zijn.
Ik heb de luxe om op een andere manier te werken, ik sta ook niet zo dicht bij jongeren of op straat. Alles wat zij meemaken, kom ik niet tegen. Ik kan de zaken vanop afstand bekijken. Die mogelijkheid om een stapje achteruit te zetten en te bekijken zonder het te kleuren door emoties van eigen ervaringen.
Medewerker lokaal bestuur
Lokale ambtenaren getuigen ook van de netwerkrol die ze kunnen opnemen.
Ik voelde me eerst de vreemde eend in het project, maar ontdekte al gauw dat ik als jeugdambtenaar een netwerkrol kon opnemen. Op het juiste moment de juiste mensen bij elkaar brengen.
Medewerker lokaal bestuur
Lokale ambtenaren zaten bovendien op een belangrijke positie om werkende principes, geleerde lessen en bereikte impact te verankeren in het lokale beleid en zo duurzaamheid te garanderen.
Ook de politieke zijde van het lokaal bestuur speelt een cruciale rol in de relatie tussen jongeren en politie. Om dat te begrijpen, moeten we kort ingaan op het onderscheid tussen gerechtelijke en bestuurlijke taken bij de politie:
- Strafbare feiten die kunnen uitmonden in een rechtszaak vallen onder het gerechtelijke luik. Hiervoor wordt samengewerkt met justitie.
- Alles wat openbare orde, handhaving en veiligheid aangaat, valt onder het bestuurlijke luik. Hiervoor wordt met de burgemeester(s) samengewerkt. De korpschef heeft de operationele leiding, maar beslissingen over bestuurlijke zaken worden genomen samen met de burgemeester(s).
Het lokaal bestuur heeft via het bestuurlijke luik direct impact op de werking van politie en kan dus ook mee bepalen hoe politie in verbinding gaat met jongeren. Projectcoördinatoren geven dan ook aan dat politiek draagvlak, onder de vorm van bijvoorbeeld een collegebesluit, zorgt voor vertrouwen en geloof in de meerwaarde en duurzaamheid van het project bij deelnemende partners: het belang van het project wordt formeel erkend. Daar waar de burgemeester én de korpschef het project genegen waren, getuigden projectcoördinatoren van een versterkte top-down dynamiek. Hierdoor konden extra kansen gecreëerd worden in verbreding, verdieping en verankering van (elementen uit) het project, zoals de manier waarop omgegaan wordt met (gepercipieerde) overlast van jongeren in de publieke ruimte.
Burgemeesters - en ruimer schepencolleges - van bij de start meenemen in het opzet heeft ook andere voordelen. Door de politieke spelers mee te nemen in de doelstellingen, acties, beoogde ambities en grenzen van het project, kan sterker bewaakt worden dat er een oneigenlijk gebruik ontstaat in andere politionele situaties.
Als je dat met de lokale politie en met het jeugdwerk gaat voorstellen aan het schepencollege van ‘kijk, dit gaan wij nu een jaar en half doen, de stad moet daar niets voor betalen en wij hopen deze dingen daarmee te verwezenlijken. Mogen we?’ Dan gaan die zeggen: natuurlijk mag je dat doen. Maar dan heb je ze ook wel direct mee in de aanpak en doelstellingen van het project, wat je wel en niet zal doen. En dat raad ik ook wel aan iedereen aan. Want het blijft een onontbeerlijke partner in heel dat verhaal. Als er commotie komt aan het station en er is een probleem en dat komt op de bureau van het hoofd van de politie, zijnde de burgemeester, en die is niet mee in het opzet van het project. Dan kan die zaken gaan verwachten van het project die haaks staan op de aanpak en doelstellingen.
Projectcoördinator
Politieke mandatarissen hebben, net als medewerkers van een lokaal bestuur, een belangrijke rol te spelen in verankering en continuïteit van (delen van) het project. Zij kunnen beslissingen nemen om zaken te bestendigen, te verbreden, te borgen..
Het lokaal bestuur is tot slot verantwoordelijk voor het brede jeugdbeleid, voor al het beleid dat impact heeft op (de leefwereld van) kinderen en jongeren. Dat gaat dan niet enkel over vrijetijd maar ook over veiligheid, preventie, welzijn, publieke ruimte… Beleidsmakers en andere actoren geven aan dat die brede jeugdreflex werkt. Wanneer ze voldoende stilstaan bij de impact van beleidskeuzes op jongeren én jongeren daar ook in betrekken, groeit een duurzame, positieve relatie tussen jongeren en het lokaal bestuur, de lokale gemeenschap en formele instellingen zoals politie en andere ordediensten.
We willen jongeren in het brede beleid betrekken, niet enkel in het preventiebeleid. Hen een rol geven tijdens grote events van de gemeente bijvoorbeeld. Dat maakt dat er een positieve relatie is tussen het gemeentebestuur en de jongeren. In de huidige meerjarenplanning wordt de hele problematiek tussen jongeren en politie ook enkel vermeld in het luikje integrale veiligheid. Maar dit speelt in veel meer beleidsdomeinen. We moeten dat meenemen in het dagelijks beleid, in het ruimtelijk beleid, niet als één specifieke actie gericht op één groep. Op dit moment beschouwen we het ook te veel als een probleem dat wordt opgelost. Terwijl op de thematiek werken geen uitzondering mag zijn, en niet enkel tussen jongeren en politie, maar deel moet uitmaken van hoe je spontaan als bestuur met burgers omgaat en andersom. Als één van de dagelijkse realiteiten van de gemeente.
Burgemeester
Aanbevelingen voor lokale besturen:
Benut de kansen en positie die een lokaal bestuur heeft op vlak van overzicht en connectie houden met alle actoren die lokaal impact hebben op de relatie tussen jongeren en politie. Neem actief een rol op in het uitzetten van een kwalitatief voortraject, het samenbrengen van alle actoren en het faciliteren van samenwerking rond jongeren en politie.
Zorg voor duurzaamheid door initiatieven en samenwerkingen met positieve impact op de relatie tussen jongeren en politie te verankeren in de lokale beleidsplanning. Mandateer diensten (zoals de jeugddienst, dienst preventie en veiligheid…) om beleidsmatig en in de praktijk deze initiatieven en samenwerkingen op te volgen en te ondersteunen. Integreer doelstellingen en acties in het strategisch meerjarenplan of het strategisch veiligheids- en preventieplan.
Werk samen met lokale besturen die vervat zitten in dezelfde politiezone. Agendeer de relatie tussen jongeren en politie en initiatieven en samenwerkingen hier rond op de politieraad, het politiecollege en de zonale veiligheidsraad. Veranker het werken op een versterkte relatie tussen jongeren en politie als prioriteit in het zonaal veiligheidsplan.
Garandeer sterk, transversaal lokaal beleid met en voor jongeren en creëer zo de juiste context voor een betere relatie tussen jongeren en politie. Integreer een brede jeugdreflex doorheen het totaalbeleid van de stad of gemeente. Sta maximaal stil bij de impact op jongeren van beleidskeuzes in de volledige breedte van het lokale beleid én betrek en hoor jongeren daar ook in. Zo zorg je voor een duurzame, positieve relatie tussen jongeren en het lokaal bestuur, de lokale gemeenschap en formele instellingen zoals politie en andere ordediensten.
Duik in de publicatie en blijf op de hoogte
Ook benieuwd naar de voorbeelden en onderzoeksresultaten bij de andere aanbevelingen? Zin om de zes projecten te ontdekken en in het onderzoek te duiken? Download de volledige publicatie en laat je inspireren.
Hou deze pagina en onze andere kanalen in het oog voor de verdere ontwikkelingen over dit thema.
