De waarheid komt uit een kindermond - ook in crisistijden
Aanbevelingen voor een kind- en jeugdvriendelijk coronabeleid op lokaal niveau
Drie van de belangrijkste kinderrechtenactoren in Vlaanderen (het kinderrechtencommissariaat, het Kenniscentrum Kinderrechten en de Kinderrechtencoalitie), stuurden in de week van 11 mei een bevraging uit naar kinderen en jongeren. De centrale vraag: hoe beleven kinderen en jongeren de coronacrisis? Deze groep kwam tot nu toe immers bijzonder weinig aan het woord in de exitstrategie.
Zo’n 44.000 kinderen (<12 jaar) en jongeren (>12 jaar) vulden de vragenlijst is. Dit is een bijzonder hoge respons, die duidelijk maakt dat jonge inwoners én vragende partij zijn om hun perspectief met ons te delen én dat ze die stem ook op een heel zinvolle manier willen en kunnen inzetten.
De kinderrechtenactoren bundelden de resultaten in een uitgebreid rapport en verwerkten de resultaten tot een advies voor beleidsmakers. Bataljong haalt er de belangrijke conclusies uit en maakt de vertaalslag naar het lokale niveau. Zo hopen we lokale besturen te ondersteunen om kinderen en jongeren centraler te zetten in de lokale aanpak van coronamaatregelen, bijvoorbeeld met de versoepelingen van 8 juni in het vooruitzicht.
Wat kun je als lokaal bestuur betekenen in coronatijden? 6 aanbevelingen.
Het lokaal niveau staat bijzonder dicht bij de leefomstandigheden en -situaties van kinderen en jongeren. Dat maakt jullie een onmisbare en bevoorrechte partner om aan de slag te gaan met de resultaten van deze bevraging.
We bundelen het onderzoek in 6 aanbevelingen, telkens met een korte duiding uit de resultaten van de vragenlijst en met enkele tips hoe je hier zelf mee aan de slag kan.
Bevindingen
Deze aanbeveling zetten we niet voor niets op de eerste plaats. De voorbije maanden stelden we vast dat men niet of onvoldoende vertrok vanuit de leefwereld van kinderen en jongeren in het nemen van o.a. quarantainemaatregelen of het uitschrijven van de exitstrategie. Kinderen en jongeren zijn geen kleine volwassenen. Ze hebben eigen noden en behoeften, en een eigen leefwereld. De coronacrisis en bijhorende maatregelen hebben op kinderen en jongeren een andere impact dan op volwassenen.
Aanbevelingen
-
De brede jeugdreflex die wij uitdragen om sterk beleid voor jonge inwoners te maken, schuiven we nu bij uitstek naar voor bij het nemen van maatregelen binnen de coronacrisis - zowel bij de verdere uitwerking van de exitstrategie als bij een (eventuele) nieuwe uitbraak. Welke impact hebben maatregelen op de leefwereld van kinderen en jongeren? Welke noden leven er bij hen? Hebben we genoeg oog voor kinderen en jongeren in het geheel aan maatregelen die we als gemeente nemen? Leg deze vragen telkens, heel concreet, op tafel.
-
Hou rekening met de noden en behoeften van kinderen bij het uitrollen en implementeren van de maatregelen. Geef jonge inwoners voldoende perspectief.
-
Een coronavriendje of babbelbuddy kan voor kinderen en jongeren een wereld van verschil maken, zeker als ze zich alleen voelen.
-
Betrek hierbij de juiste experten: jeugdambtenaren, organisaties die werken met kinderen en jongeren en uiteraard kinderen en jongeren zelf (zie aanbeveling 2).
Bevindingen
- Dat 44.000 kinderen en jongeren tijd namen om de bevraging van het kinderrechtencommissariaat, KeKi en de kinderrechtencoalitie in te vullen maakt duidelijk dat kinderen en jongeren hun mening willen geven en dat ze ook een mening hebben die het waard is om naar te luisteren. Kinderen en jongeren zijn immers expert in hun leefwereld – een leefwereld die ook beïnvloed en bevolkt wordt door volwassenen, en momenteel ook door het coronavirus.
-
18% van de kinderen geeft aan dat ze thuis niet mogen meepraten of nadenken over het omgaan met de coronamaatregelen. Bij jongeren is dat bijna een kwart (23%).
-
We zien dat kinderen en jongeren die in groep wonen minder mogen/kunnen meepraten.
Aanbevelingen
-
Het is van belang om connectie te houden met kinderen en jongeren, om vinger aan de pols te houden rond hun welzijn en welbevinden.
-
Praat dus met kinderen en jongeren, vraag hen rechtstreeks hoe het gaat en wat hun bezorgdheden zijn.
-
Bevraag en betrek zelf actief kinderen en jongeren bij het besluitvormingsproces. Dit kan door het betrekken van (formele) advies- of inspraakorganen zoals de jeugdraad, kinder(gemeente)raad of tienerraad maar ook door kinderen en jongeren op te zoeken op plekken waar ze zijn en komen (digitaal dan wel analoog).
-
Sensibiliseer ouders, andere opvoedingsverantwoordelijken, collega’s en praktijkwerkers om in dialoog te gaan met kinderen en jongeren over corona en de impact hiervan.
-
Je kan samenwerken met het Huis van het Kind om tools en ondersteuning te bieden.
-
Participeren begint bij informeren: zorg dat kinderen en jongeren de juiste informatie, op hun maat, krijgen (zie ook aanbeveling 3)
Bevindingen
-
9 op de 10 kinderen begrijpt de richtlijnen doorgaans goed.
-
Bij jongeren is dat slechts 6 op de 10.
-
Vooral jongeren die alleen wonen en jongeren die het financieel moeilijk hebben sinds de coronacrisis, vinden de regels minder duidelijk.
-
1 op de 3 kinderen is bang om zelf ziek te worden. Paniek en angst bij mensen rondom hen, maar ook fake news dragen bij aan die angst.
Aanbevelingen
-
Voorzie bij de existrategie en bij nieuwe maatregelen correcte, begrijpbare en directe informatie voor kinderen en jongeren. Creëer informatie en communicatie op hun maat. Dit betekent niet dat je de inhoud versimpelt of ‘verkleutert’, maar wel dat je je aanpast aan de leeftijd en maturiteit, taal, geslacht en cultuur van jonge inwoners.
-
Hou er rekening mee dat de groep kinderen en jongeren geen homogene groep is. Hou rekening met onderlinge verschillen in leefwerelden, contexten, persoonlijkheden.
-
Werk met informatie in verschillende vormen, met verbale, visuele en schriftelijke ondersteuning, zoals pictogrammen.
-
Kies voor kanalen en bronnen (zoals influencers, rolmodellen) die jonge inwoners vaak gebruiken.
-
Betrek jonge inwoners zelf bij de ontwikkeling en evaluatie van die materialen.
-
Ook politici, bv. de burgemeester of de schepen van jeugd, kunnen rechtstreeks communiceren met kinderen en jongeren en zo duidelijk maken dat er rekening wordt gehouden met hen en hun bezorgdheden.
Bevindingen
-
Zowat een derde van de kinderen en jongeren geeft aan meer knuffels en complimentjes te krijgen sinds de coronacrisis. Tegelijkertijd zien we ook een stijging van het intrafamiliaal geweld.
-
1 op de 2 kinderen en jongeren zegt dat er sinds corona meer ruzie is.
-
Die groep is nog groter bij kinderen en jongeren die zeggen dat het sinds corona financieel moeilijker is en bij kinderen en jongeren die ergens anders wonen dan bij hun ouders.
-
Meer dan 60% van de kinderen en jongeren die te maken krijgen met fysiek of verbaal geweld, ervaren dit geweld nu meer dan vroeger.
Aanbevelingen
-
Besteed aandacht aan de noden van kinderen en jongeren die in een voorziening of in groep wonen.
-
Ga na of er voorzieningen in je gemeente zijn en welke noden er zijn.
-
Ga in dialoog met kinderen en jongeren, ouders en jeugdhulpverleners om te kijken hoe je als lokaal bestuur kan ondersteunen.
-
-
De toename van intrafamiliaal geweld is te wijten aan minder beschermingsfactoren (sociale contacten, sociale controle, face-to-facehulpverlening in het gezin en rustplaatsen weg van huis zoals school zijn weggevallen of sterk verminderd) en meer risicofactoren (stress, angst, financiële onzekerheid, voortdurend samenleven, ondermaatse huisvesting) voor geweld in gezinnen tijdens de lockdown. Zet in op bescherming van kinderen en jongeren tegen geweld. Er is nood aan:
-
Sensilbilisering rond misbruik en geweld;
-
Uitgebreide informatie over noodhulplijnen. Denk aan 1712, Nu praat ik erover, Awel en Tele-onthaal. Dit kan via laagdrempelige kanalen, zoals social media, lokale infokranten… die zoveel mogelijk mensen uit verschillende geledingen van de bevolking bereiken;
- Diensten die heel toegankelijk blijven werken, met de nodige capaciteit om alle oproepen te beantwoorden, zoals OCMW, CLB, CAW, jeugdwelzijnsorganisaties,…;
- Voldoende plekken buiten het gezin waar kinderen en jongeren tot rust kunnen komen.
-
-
Zorg dat jeugdhulpaanbod beschikbaar en bereikbaar blijft.
-
Ondersteun aanwezige organisaties waar nodig
-
Maak zelf actief connectie met kwetsbare gezinnen, bv. telefonisch, via Skype, Whatsapp, Instagram,… om zo signalen te kunnen oppikken en door te geven.
-
-
Hou bij de uitrol van de maatregelen en de exitstrategie rekening met de (financiële) haalbaarheid en beschikbaarheid van bv. het jeugdaanbod dat deze zomer mogelijk wordt.
-
Zorg dat alle jonge inwoners aanspraak kunnen maken op het aanbod, dat ook kinderen en jongeren in kwetsbare situaties perspectief hebben op leuke activiteiten en sociaal contact met leeftijdsgenoten.
-
-
Maak werk van een kindreflex of geweldreflex in alle eerstelijnsdiensten en -organisaties.
-
Zorg dat CAW’s, OCMW’s, huisartsen, jeugdwerkers, begeleiders in de buitenschoolse opvang… de nodige expertise hebben om verontrustende situaties te herkennen.
-
Zorg dat de bestaande tools en expertise om te praten over geweld in gezinnen, bv. van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling tot bij de eerstelijnswerkers raakt.
-
- Opvallend: door de lockdown worden minder kinderen en jongeren het slachtoffer van pestgedrag. Opnieuw meer sociale contacten verhoogt met andere woorden weer het risico op pestgedrag. Ondersteun daarom scholen, jeugdbewegingen en vrijetijdsorganisaties maximaal om een effectief en kwaliteitsvol antipestbeleid te voeren.
Bevindingen
-
71% van de kinderen en 45% van de jongeren mist school (72% van de jongeren wil ook gewoon liever weer naar school).
-
4 op de 10 kinderen en zowat 1 op de 2 jongeren ervaart nu meer stress door het schoolwerk. Hoe ouder, hoe meer druk ervaren wordt. De cijfers zijn hoger bij kinderen en jongeren die het financieel moeilijker hebben door corona.
Aanbevelingen
-
Overleg met de onderwijspartners rond de verdere fysieke heropening van scholen. Ondersteun hen waar nodig ook in functie van het nieuwe schooljaar.
-
Zorg voor ruimtes en ‘silent places’ waarvan kinderen en jongeren gebruik kunnen maken om schoolwerk te maken als het thuis te druk is om te werken.
Bevindingen
-
1 op 5 kinderen moet alleen spelen. Jongeren geven aan dat contact met vrienden gerust digitaal kan, maar dat ze toch liever ‘echt’ contact met hun liefje hebben.
-
1 op 6 kinderen en jongeren hebben geen eigen plek om zich rustig terug te trekken. Dit cijfer is het grootst bij kinderen en jongeren die niet bij hun ouders wonen en bij jonge inwoners die het financieel moeilijker hebben sinds corona.
-
4% van de kinderen gaat bijna nooit buiten, 20% soms. Bij jongeren gaat 12% bijna nooit buiten en 38% soms. De cijfers liggen hoger bij jonge inwoners met financiële moeilijkheden en de kinderen en jongeren die in een groep verblijven.
Aanbevelingen
Het is dus belangrijk dat het recht op spel en ontspanning nog uitdrukkelijker aan bod komt, zeker wanneer het spel en ontspanning in de publieke ruimte betreft. Spelen is voor kinderen wat sporten voor veel volwassenen is: noodzakelijk om een goed mentaal evenwicht te behouden.
Ondertussen zijn er al heel wat versoepelingen en wordt spelen, in de publieke ruimte en in het jeugdwerk, stilaan weer mogelijk. Toch weten we dat het niet altijd duidelijk is voor kinderen en jongeren wat wel en niet mag (zie ook hierboven).
-
Zorg voor heldere communicatie over wat wél mag in de publieke ruimte
-
Focus vooral op wat wél mag, vertrek vanuit een positieve insteek
-
Werk met pictogrammen over de richtlijnen.
-
-
Ontsluit meer ruimte(s) voor spel, ontspanning en ontmoeting. Je kan hierbij gebruik maken van het draaiboek publieke ruimte.
-
Naast de speelterreinen kunnen bv. sportterreinen, voetbalvelden, schoolspeelplaatsen… opengesteld worden voor een breder publiek.
-
Zet in op een sterk speel- en ontmoetingsweefsel of op meer speelstraten, met uitdagende beweeg- en speelimpulsen. Maak straten vrij, stel schoolspeelplaatsen open,…
-
Besteed ook aandacht aan spel en ontmoeting voor jongeren: zet in op trefplekken waar jongeren elkaar kunnen zien en waar een jeugdwerker is waar ze hun verhaal aan kwijt kunnen.
-
-
Ga actief op zoek naar kinderen en jongeren in kwetsbare situaties. Werk vindplaatsgericht.
-
Maak ook straten vrij in kwetsbare buurten, breng het (vrijetijds)aanbod tot bij hen.
-
-
Zie de relanceperiode als een experimenteerperiode om de rol en functie van de publieke ruimte te hertekenen, zodat kinderen en jongeren ook op lange termijn een plaats mogen en kunnen innemen in de publieke ruimte.
-
Besteed meer aandacht aan spel en vrije tijd voor kinderen en jongeren in een voorziening.
-
Deze groep gaat minder naar buiten, terwijl ook zij recht hebben op spel, ontspanning en ontmoeting.
-
Maak werk van een spel- en vrijetijdsaanbod in voorzieningen. Dit kan door zelf een aanbod uit te werken, maar evenzeer door samen te werken met de voorzieningen en hen te ondersteunen waar nodig.
-
Ook Bataljong gaat hiermee aan de slag
Onder het motto ‘practice what you preach’ vinden we het niet alleen belangrijk om jullie tips en adviezen te geven hoe je met de aanbevelingen aan de slag kan. We zetten de aanbevelingen centraal in wat we zelf doen en wat we ontwikkelen voor lokale besturen zoals draaiboeken, inspiratienota’s, adviezen,… Je kan dit materiaal dus met een gerust hart gebruiken.
We grijpen de aanbevelingen aan om ook bij verdere evoluties te kijken hoe we ons aanbod en dienstverlening kunnen verbeteren – ook na coronatijden. Zie je onvolledigheden, heb je goeie voorbeelden of suggesties hoe we als Bataljong de aanbevelingen nog beter kunnen implementeren en jullie daar beter in ondersteunen? Laat het ons zeker weten!
Tot slot wensen we jullie veel succes met het vertalen van de aanbevelingen in het enorm belangrijke werk dat jullie doen: #sterkbeleidvoorjongeinwoners!