Onze visie op mentaal welbevinden

Onze visie op mentaal welbevinden

Het welbevinden van kinderen en jongeren krijgt volop aandacht. Het thema domineert de media, is veel meer bespreekbaar en er is ook meer en meer beleidsaandacht voor.

De meeste kinderen en jongeren voelen zich goed in hun vel. Gelukkig maar. Toch zijn er te veel kinderen en jongeren voor wie dit (tijdelijk) niet zo is.

Het goede nieuws is dat je via heel wat beleidsdomeinen positieve impact hebt op het mentale welbevinden van kinderen en jongeren. Met een trapsgewijs, transversaal beleid dat vertrekt vanuit hun leefwereld. We nemen jullie graag mee in de kernelementen van onze visie.*

Wat vind je op deze pagina?

1. Beleid vanuit een brede blik
2. Mentaal welbevinden?
3. Kernelementen van de visie
4. Als stad/gemeente heb je een opdracht en impact
5. Jeugdambtenaar en mentaal welbevinden van kinderen en jongeren

1. Mentaal welbevinden?

Waarover hebben we het, als we spreken over mentaal welbevinden? Er circuleren heel wat begrippen en daarom starten we met een kort overzicht daarvan:

• Geestelijke gezondheid gaat over geestelijke stoornissen.
• ‘Positieve geestelijke gezondheid’ of ‘welbevinden’: gaat over hoe iemand zich voelt emotioneel en in relatie tot andere mensen, over hoe goed die in diens vel zit, over hoe energiek iemand is….

2.1 Het gewone opgroeien/jong-zijn

"In het dagelijkse opgroeien zijn er heel wat plekken waar kinderen en jongeren komen, heel wat mensen die ze daar ontmoeten en heel wat activiteiten die ze kunnen ondernemen. Het versterken van hun veerkracht begint daar, bij het creëren van een basisaanbod dat alle kinderen en jongeren in de stad/gemeente aanspreekt op hun behoeften, aspiraties en vaardigheidsontwikkeling. Lokale besturen kunnen hierdoor bijdragen aan het realiseren van het recht op kansrijk opgroeien voor alle kinderen en jongeren."

- Eveline Meylemans en Bruno Vanobbergen, Werken aan welzijn, hoe lokaal beleid een wereld van verschil kan maken in Dwalen met een doel

2.2 Kinderen en jongeren als actieve betekenisverleners

Ze zijn competent, geven zelf betekenis aan hun wereld en zijn expert van hun leefwereld.

Inzetten op welzijn?

Dat begint bij wat kinderen en jongeren nodig hebben als het gaat over spel, leren, ontmoeting en ondersteuning, en dat erkennen en centraal zetten in je beleid.

In verschillende levensfases

• eerste 1000 dagen
• kindertijd
• adolescentie
• studententijd

In verschillende omgevingen

• thuis
• woonomgeving
• kinderopvang
• school
• vrije tijd
• ...

Rekening houdend met

• de diversiteit onder kinderen en jongeren
• de verschillende leefwerelden waarin ze opgroeien

2.3 Integraal beleid

Het Expertisecentrum Mentale Gezondheid van het Trimbos-instituut in Nederland stelt dat veel van de wetenschappelijk bewezen effectieve interventies voor mentale problematiek in Nederland zich richten op het beïnvloeden van de individuele factoren voor mentale gezondheid, zoals je gedachten of je leefstijl.

Deze focus in je beleid op individuele factoren is belangrijk en waardevol. Maar je kan de mentale gezondheid van een individu niet los zien van de brede sociale, fysieke en maatschappelijke leefomgeving waarin het individu zich bevindt.

Denk aan de thuis-, school-, wijk-, zorg-, of werkomgeving. Je leefomgeving kan mede bepalen hoeveel je wordt blootgesteld aan leefomstandigheden die goed of slecht voor je mentale gezondheid zijn en in welke mate je kwetsbaar bent voor mentale problemen.

Een integrale aanpak

Ook in Vlaanderen klinkt er vanuit onder meer de gezondheidsector meer en meer een pleidooi voor mental health in all policies: aandacht voor mentale gezondheid in alle beleidsdomeinen.

Sommigen gaan zelfs nog een stapje verder en pleiten voor Connection in all policies: zet verbinding centraal, want de impact ervan op mentaal welbevinden is enorm.

Focusshift

We bepleiten mee om in het beleid rond mentaal welbevinden de focus te verleggen.

Weg van

• probleemgerichte kijk: meer dan alleen op korte termijn symptomen bestrijden en behandelen van individuen die uit de boot vallen

• beleid dat mentaal welbevinden in het hokje welzijn/gezondheid/hulpverlening stopt

Kies voor een transversaal beleid rond mentaal welbevinden dat

• het belang van een sterke basis voor het welbevinden van kinderen en jongeren vanuit het gewone opgroeien naar waarde schat
• de impact van dieperliggende maatschappelijke uitdagingen en structurele factoren zoals armoede, uitsluiting, huisvesting op mentaal welzijn erkent en aanpakt
• resoluut kiest voor omgevingen creëren waar kinderen en jongeren zich goed in hun vel voelen
• begeleiding, ondersteuning van en zorg voor kinderen en jongeren als een continuum ziet, wat er trapsgewijs nodig is van beleid rond sterke basis, preventie en eerste lijn.

2.4 Trapsgewijs beleid

Sterk beleid rond mentaal welbevinden is een continuum dat start bij wat er nodig is voor een sterke basis voor het mentaal welbevinden van alle kinderen en jongeren, met daarnaast een uitgewerkt preventiebeleid en tot slot wat er nodig is voor een sterke eerste lijn.

Lokale besturen kunnen op drie samenhangende niveaus aan het welbevinden van kinderen en jongeren werken:

3. Jouw opdracht en impact als stad of gemeente

Duurzaam beleid voeren dat kinderen en jongeren ten goede komt is dus je kerntaak. Heel wat domeinen hebben impact op hoe goed kinderen en jongeren zich in hun vel voelen. Als stad of gemeente kan je mee een groot verschil maken voor het mentaal welbevinden van kinderen en jongeren door een integraal jeugdvriendelijk beleid.

• Pak problemen bij de bron aan: de onderliggende oorzaken van mentale problematiek liggen vaak op het gebied van sociaaleconomische verschillen.
• Neem een sterke basis voor het mentale welbevinden van alle kinderen en jongeren als uitgangspunt om je beleid te maken.
• Elk beleidsdomein heeft impact op kinderen en jongeren. Maak werk van de brede jeugdreflex en neem impact op alle kinderen en jongeren als gids in je beleidskeuzes.
• Kies voor een levensloopbenadering in omgevingen: iedere levensfase kent verschillende risico- maar vooral ook heel wat beschermende factoren voor mentale gezondheid waar je op kan inzetten en waar je op in kan spelen in de leefomgevingen waarin kinderen en jongeren opgroeien, wonen, naar school gaan.
• Data- en kennisgestuurd werken: maak een lokale analyse waarbij je kinderen, jongeren en hun organisaties betrekt. Op basis van indicatoren en prioriteer en selecteer de belangrijkste uitkomsten waar aandacht nodig is. Zo sluit beleid beter aan bij lokale behoeften en mogelijkheden.
• Er bestaan heel wat (beleids)acties en initiatieven binnen welzijn, gezondheid... Maar vaak ontbreekt het aan een visie/strategie gekoppeld aaneen samenhangende mix aan maatregelen. Kies voor een multidisciplinaire en intersectorale benadering want geen enkel domein heeft alle kennis of bevoegdheden om alleen het vereiste niveau van verandering te bewerkstelligen.

Benut als (lokale) overheid je grote potentie aan positieve impact op hun welbevinden.

Kies voor een integraal beleid met oog voor de structurele factoren die aan de basis van mentaal welbevinden liggen. Zo'n beleid:

• maakt werk van een sterke basis voor mentaal welbevinden voor alle kinderen en jongeren
• werkt aan beleid rond gezondheidsbevordering en preventie vanuit de levensloopbenadering in de leefwereld van kinderen en jongeren
• heeft aandacht voor de kinderen en jongeren die nu met mentale problemen kampen.

4. Jeugdambtenaren en mentaal welbevinden van kinderen en jongeren

Jeugdambtenaren dragen vanuit hun job en missie van nature al bij tot het mentaal welbevinden van jongeren.

Dankzij de vrijetijdskansen die je creëert, van de jeugdwerkorganisaties en de speelpleinwerking in de gemeente die ze ondersteunen, tot de kansen tot ontwikkeling en ontplooiing via de kunstacademie en speel-, sport- en ontmoetingsplekken in de publieke ruimte. In hoe je samen met collega’s van bijvoorbeeld mobiliteit participatie opzetten om in beeld te brengen wat belangrijk is voor kinderen en jongeren om zich veilig en autonoom te kunnen verplaatsen en daar hun beleid op enten. Via de blokspots die je aanbiedt voor studenten. En in hoe je samen met scholen werkt aan een omgeving waar kinderen en jongeren zich goed in hun vel voelen.

Je bevordert het welbevinden van kinderen en jongeren, door beleid te voeren vanuit een integrale krachtige visie over de stad of gemeente die je wil zijn voor de kinderen en jongeren die er opgroeien, de uitvoering van concrete acties en door ruimte te scheppen voor kinderen en jongeren in het strategisch meerjarenplan.

Daarnaast zie jij van op de eerste rij hoe het gaat met kinderen en jongeren.

Je ziet kinderen opgaan in hun spel, jongeren die hun talenten ontdekken en ontwikkelen. Je wil bouwen aan steden en gemeenten waar het fijn is om op te groeien, waar kinderen en jongeren zich goed in hun vel voelen en zichzelf kunnen zijn.

Je ziet ook kinderen en jongeren uit de boot vallen. Kinderen en jongeren die het moeilijk hebben of opgroeien in armoede. Die lijden onder prestatiedruk op school. Je bent zelf vertrouwenspersoon voor een jonge animator op het speelplein die niet zo goed in zijn vel zit, of krijgt vragen van jeugdwerkvrijwilligers waar zij terecht kunnen met signalen.

Je jeugdbeleid voer je voor alle kinderen en jongeren in je gemeente.

Heel wat kansen en uitdagingen

Mentaal welzijn is een wicked problem, dat vraagt om een aanpak op korte én lange termijn. Voor steden en gemeenten maar net zo goed op bovenlokaal, Vlaams en federaal niveau. Een zoektocht naar wie welke verantwoordelijkheid en welke taken opneemt, als actor, facilitator of regisseur. Daar zijn we ons bij Bataljong goed van bewust.

De kernelementen van onze visie duidelijk maken zien we als een eerste belangrijke stap in sterk beleid rond mentaal welbevinden van kinderen en jongeren, en we willen graag samen met jullie op zoek gaan naar hoe hier verder concreet mee aan de slag gaan in de praktijk.

Tip

Zoek om te starten met beleid rond welbevinden van kinderen en jongeren naar kleine, concrete samenwerkingen tussen beleidsdomeinen waar energie zit. Zo kan je met verschillende diensten samenwerken naar zichtbaar resultaat. Dat kan op zijn beurt weer andere diensten of collega’s op de kar trekken. Hou daarbij de brede visie en de kernelementen ervan in het achterhoofd.

Bronnen en meer lezen

* We baseren ons voor deze visie op de visie in het hoofdstuk ‘Werken aan welzijn: hoe lokaal beleid een wereld van verschil kan maken’ in het boek ‘Dwalen met een doel’. Auteurs: Eveline Meylemans en Bruno Vanobbergen.

Mentaal welbevinden, website Gezond Leven

Expertisecentrum Mentale Gezondheid, Trimbos instituut

"Wel-zijn is een werkwoord van elke dag", interview met Wout Justens, jeugdconsulent - Regie Beleid in Brecht

Een zorg minder.Hoe we de geestelijke gezondheid van jongeren kunnen versterken. Interview met auteur, professor Johan Albrecht over het gelijknamige boek (log eerst even in)