Lokaal jeugdbeleid tijdens een vluchtelingencrisis

Anders dan bij eerdere vluchtelingencrisissen zijn er dit keer meer jonge kinderen en minder niet-begeleide minderjarigen op de vlucht. Kinderen komen op dit moment meestal nog met een ouder mee. Er wordt verwacht dat binnenkort een grotere groep kinderen of tieners zonder ouders toekomen in België. Heel wat lokale besturen zijn reeds actief aan de slag met de kinderen die worden opgevangen in hun stad of gemeente. De prioritaire focus ligt op opvang en onderwijs. Ook verbinding met het lokale vrijetijdsaanbod wordt op veel plaatsen opgepikt.

Veel vluchtelingen hopen uiteraard zo snel mogelijk terug te keren. Toch wordt er rekening mee gehouden dat deze crisis nog jaren kan duren en dat een (grote) groep hier ook definitief zal blijven.  Van zodra een snelle terugkeer onzeker is (en dat is het op dit moment) is het in het belang van kinderen en jongeren dat ze hun plek in de maatschappij hier kunnen vinden. Door het belang van het kind of de jongere centraal én voorop te zetten, komt de focus dan te liggen op integratie. Onderwijs en vrije tijd zullen hier belangrijke factoren in zijn.

Bovendien hebben alle kinderen en jongeren ook het recht op overleving en ontwikkeling. En dat recht gaat verder dan 'in leven blijven' door bed-bad-brood aangeboden te krijgen. Het recht op ontwikkeling wil evenzeer zeggen dat overheden jonge nieuwkomers maximaal vrijetijdskansen, onderwijskansen enz. moeten bieden.

We moeten trauma-opvolging e.d. scheiden van zorgeloze vrije tijd. De rol van vrije tijd is dat het kind (even) terug kind kan zijn. Aandacht voor het vluchtverhaal begint in de vrije tijd best pas als het kind of de jongere er zelf over begint, dan wordt er geluisterd en wat doorgevraagd. Jeugdwerkers dienen hier niet zelf actief naar te vragen. We moeten opletten voor teveel psychologen in het jeugdwerk... Op andere plekken moet er aan trauma-coaching worden gedaan, de rol van vrije tijd is even kunnen loslaten...veilig kind kunnen zijn.

Er leeft her en der verontwaardiging rond wat er nu plots, heel snel, beweegt voor vluchtelingen uit Oekraïne. Voor andere mensen met een vluchtverhaal bestaan er veel hogere drempels. Overheden zijn juridisch gebonden om het non-discriminatiebeginsel uit het Kinderrechtenverdrag toe te passen: àlle kinderen en jongeren, los van hun land van herkomst, hebben het recht op een woning, op vrije tijd, op onderwijs enzovoort.

Het is belangrijk dat er voldoende aandacht gaat naar andere vluchtelingen en kansengroepen die zich door deze situatie uitgesloten kunnen voelen. Denk aan mensen die al jarenlang op de wachtlijst van de sociale woningmaatschappij staan. Denk aan bv. Afghaanse of Syrische jongeren die al 4 jaar op een vorm van erkenning en ondersteuning wachten, waar Oekraïense jongeren (die vluchten voor dezelfde Russische tanks die in Syrië actief waren) deze erkenning en ondersteuning nu heel snel krijgen. Er is daarom een dubbel verhaal nodig, we moeten

• Verbinding creëren tussen die vluchtelingen (Oekraïne en elders) bv. in Okan-setting. Tenslotte begrijpen ze elkaar met hun vluchtverhaal...

• Aandacht hebben voor de frustratie bij andere vluchtelingen/anderstalige nieuwkomers en die frustratie ook erkennen. We kunnen aangeven dat deze golf van solidariteit ook voor hen een kans is.

Er wordt verder ook gekeken naar de zorg voor Russisch (sprekende) gemeenschappen. Zij mogen niet als paria’s afgeschilderd worden, ook met deze groep moeten we verbinding blijven creëren.

Bekijk sterk beleid voor jonge nieuwkomers niet vanuit de vraag: wat hebben deze kinderen en jongeren nodig? Basisnoden kan je ook inlossen door goede doelen en liefdadigheidsacties: inwoners die hun huis open stellen, een geldinzameling voor luiers of lesmateriaal voor kinderen… Hoewel we altijd moeten toejuichen dat burgers initiatieven nemen en hun goed hart laten zien, hebben beleidsmakers de taak om sterk beleid voor jonge nieuwkomers te maken met de centrale vraag: waar hebben deze kinderen en jongeren recht op? Ze hebben recht op een woning, op verzorging, op vrije tijd, op onderwijs… en alle overheden in het land zijn verplicht om die rechten te garanderen voor alle kinderen en jongeren. Vanuit die rechtenbenadering zijn we bovendien ambitieus: we zijn niet tevreden met 90% van de noden die zijn ingelost, maar alleen wanneer geen enkel kind of geen enkele jongere geschonden wordt in zijn of haar rechten.

We moeten keuzes maken. Als dit nu de nieuwe superprioriteit is, kan er dan ook begrip komen dat enkele andere zaken on hold worden gezet? Durven terugschroeven op andere verwachtingen om de burn-outgolf die er al is niet nóg te versterken is een belangrijke breed maatschappelijke opdracht. Vaak ook een spanning ambtelijk-politiek. Durven we ook even zeggen wat we dan nu tijdelijk niet gaan doen? Of komt dit bovenop al het andere dagelijkse werk?