Lokaal kinderarmoede bestrijden
Lokaal kinderarmoede bestrijden: praktijkverhalen Ham en Sint-Katelijne-Waver
1 op 7 kinderen in Vlaanderen wordt in armoede geboren. Een groeiende groep in een welvarende regio als de onze. Effectief armoedebeleid verhoogt het gezinsinkomen en zet flankerend in op de gevolgen van leven in armoede. Met de hefbomen die je als lokaal bestuur hebt, maak je mee een groot verschil. In ons memorandum naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen in oktober 2024 is het bestrijden van kinderarmoede een absolute krachtlijn. We werken er vijf concrete aanbevelingen uit voor lokale besturen. Op deze webstek lees je hoe gemeentes Ham en Sint-Katelijne-Waver hier werk van maken.
De vijf aanbevelingen
1. Maak werk van een transversaal beleidsplan
Waarover gaat het?
Geef prioriteit aan het bestrijden van kinderarmoede in het strategisch meerjarenplan. Volg op via een transversaal beleidsplan, uitgestippeld met kinderen, jongeren en gezinnen in armoede, afgestemd op de wijken of deelgemeentes waar het armoedeprobleem het grootst is.
Hoe doen ze het in Ham?
Vanuit Ham streven we naar een functionele en niet-problematische insteek. Er is geen transversaal plan, maar er wordt wel transversaal samengewerkt. Er is een grote focus op outreachend werken. Dit is een manier om beleid (politiek en MAT), diensten en buurten, wijken en doelpubliek informeel dichter bij elkaar te brengen. Dit is niet enkel een verantwoordelijkheid van welzijnsdiensten, maar ook voor de technische dienst, bibliotheek, vrije tijd… De valkuil is dat dit te vrijblijvend ingevuld wordt. Je moet het beschouwen als een kernopdracht.
Onder meer de actie #JeugddienstWijktIn is een voltreffer. Dit zijn wijkbezoeken met een creatieve, sportieve en verbindende insteek, al dan niet in combinatie met ‘Koffiekan’, georganiseerd door het buurtwerk. Daarbij gebeuren activiteiten zoals panna cup, mobiel speeltuin, spelcamionette, vogelhuisjes bouwen, 3x3 basket.
Hoe doen ze het in Sint-Katelijne-Waver?
De gemeente heeft het Label kindvriendelijke gemeente sinds 2018. Kinderrechten zijn daarbij de rode draad doorheen alle beleidsdomeinen. Kindvriendelijkheid is een ankerwoord geworden sindsdien. Er wordt geïntegreerd gewerkt via het label kindvriendelijke gemeente en het lokaal sociaal beleid. Kinderarmoede werd opgenomen in de visietekst rond kindvriendelijkheid. De inzet op kinderarmoede is gestegen, aanvankelijk startten we met een halftijdse gesubsidieerde werkkracht, dit evolueerde naar een voltijdse betaald door de gemeente.
Er is veel middenveld aanwezig in de naburige stad Mechelen. We werken samen met Mechelen onder meer binnen de Eerstelijnszone en Opvoedingswinkel. Analyses tonen echter aan dat dit vaak de veronderstelling met zich meebrengt dat inwoners gemakkelijk toegang hebben tot ondersteuning. In realiteit zijn er echter heel wat drempels.
In juli 2023 lanceerde het departement Zorg een projectoproep voor ‘lokale bondgenotennetwerken’. Voor ons was dit een opportuniteit om samen te werken met middenveldorganisatie SAAMO. We hebben ingetekend op de projectoproep en zijn er in geslaagd om voor twee jaar een brugfiguur/opbouwwerker aan te stellen binnen het project ‘Bruggen bouwen tussen thuis, school en welzijn’. Deze persoon gaat aan de slag op twee cruciale scholen in onze gemeente om onder andere schoolse ouderbetrokkenheid te bevorderen en bewustwording te creëren rond het thema kinderarmoede. Op deze manier zorgen we voor een (weliswaar tijdelijke) actieve werking van een middenveldorganisatie binnen onze gemeente. Daarnaast zijn we nauwer gaan samenwerken met het Huis van het Kind Mechelen.
2. Zorg voor een divers en betaalbaar woonaanbod
Waarover gaat het?
Maak werk van een divers en betaalbaar woonaanbod afhankelijk van de woonnoden en verbeter de kwaliteit van het woningpatrimonium en de woonomgeving.
Hoe doen ze het in Ham?
Wonen en woonbeleid is een meta-verhaal, waar we als lokaal bestuur een kleine radar zijn. We hebben drie noodwoningen. Het beleid is om te streven naar gemixte wijken bij verkavelingen en in te zetten op ontmoetings- en speelruimte. De buurtwerkster werkt samen met de recent gefusioneerde woonmaatschappij ‘Wonen in Limburg’.
Hoe doen ze het in Sint-Katelijne-Waver?
Bij opvang noodwoningen leggen we de focus op woningen voor gezinnen. We zetten ook woonbuddy’s in die in overleg op zoek gaan naar een geschikte woning met gezinnen. Deze vrijwilligers nemen contact op met huiseigenaars of immokantoren en gaan samen met een gezin of alleenstaanden op de woningmarkt om een thuis te vinden. We doen dit in samenwerking met Mondiale Werken Regio Lier.
De inzet op voldoende sociale huisvesting vormt een uitdaging. Er is best wel wat weerstand bij sommige burgers om hierop in te zetten.
Bij nieuwe verkavelingen verplichten we om ook publieke ontmoetingsruimte in te richten. De dienst omgeving vraagt hiervoor telkens advies bij de betrokken gemeentelijke diensten, waaronder ook onze dienst huis van het kind. Op basis van ons advies voorziet de verkavelaar dan de (speel)toestellen.
3. Ken automatisch rechten toe
Waarover gaat het?
Ken automatisch rechten toe. Ga proactief aan de slag met premies en tegemoetkomingen die je als lokaal bestuur zelf beheert. Werk outreachend en ga met mensen op zoek naar waar ze recht op hebben.
Hoe doen ze het in Ham?
- Een essentiële partner voor het lokaal bestuur is de Vincentiusvereniging (Armoedevereniging Ham-Tessenderlo). Zij zorgen voor voedselhulp, maar ook kledij en (nieuw) speelgoed. Met veel vrijwilligers vullen zij taken van het OCMW aan en uit in de praktijk. Zij bekijken ook nog eens met hun middelen “hoe tegemoet te komen”.
- Daarnaast werken we met automatische vrijetijdstoeslagen bij het cliënteel van het OCMW = vrijetijdsparticipatie.
- Menstruatiebox: hier droppen burgers menstruatieproducten en die nadien verdeeld worden bij wie het nodig heeft
- Wensboomactie kerstmis: speelgoed via vraag/afbeelding in kerstboom (anoniem) via donatie van geld door burgers.
Hoe doen ze het in Sint-Katelijne-Waver?
Er wordt heel outreachend gewerkt. Zo is er het project met SAAMO: ‘Bruggen bouwen tussen thuis, school en welzijn.’ Er zijn brugfiguren via SAM en SAM Plus (vrijwilligers). Bij de laatste consultatie bij Kind & Gezin krijgen gezinnen turnzakjes met info mee.
Via het project Family Proef willen we toelagen en andere voordelen uit het lokale gezinsbeleid automatisch toekennen op basis van gegevens uit het Groeipakket. Hierbij worden al linken gelegd met Buitenschoolse Kinderopvang en dit is ook het plan met de UitPAS.
Samen met de sociale dienst wordt een rechtencheck toegepast. Er is een sociale premie van €75 per jaar voor inwoners met een beperking. Daarnaast is er de kindkalender en boekentas. Via de kindkalender sensibiliseren we rond belangrijke momenten in het leven van een kind. Daarnaast hebben we boekentassen staan voor kleuters, lagere school en middelbare school met basisbenodigheden. Kwetsbare gezinnen krijgen deze boekentassen bij een eerste contact met onze sociale dienst, het doel is om zo een positief eerste contact op te zetten.
Zowel het onthaal als burgerzaken verwijzen burgers actief door naar onze diensten. Zij durven al eens een extra vraag te stellen bvb. ‘Hebben jullie al gedacht aan de kinderopvang?’. Of bij nieuwkomers over de school.
4. Streef naar betaalbare, bereikbare, toegankelijke kinderopvang
Waarover gaat het?
Streef naar betaalbare, bereikbare, toegankelijke kinderopvang voor alle gezinnen als één manier om gezinnen met kinderen in de eerste 1000 dagen ten gronde te ondersteunen.
Hoe doen ze het in Ham?
Het nieuwe BOA-verhaal is under construction, maar gaat zeer traag. We krijgen 1/3de minder middelen van de Vlaamse overheid om het huidige verhaal kinderopvang/buitenschoolse opvang te kunnen verder zetten.
Hoe doen ze het in Sint-Katelijne-Waver?
- We hebben zelf 5 locaties voor buitenschoolse kinderopvang vlakbij 7 basisscholen. Daarbij hanteren wij een sociaal tarief voor kwetsbare gezinnen. Vanaf september 2024 starten we een proefproject op met Family ProEF waardoor kwetsbare gezinnen automatisch het sociaal tarief verkrijgen.
- We blijven uitkijken naar pilootprojecten en subsidies waarop we kunnen inspelen. In het verleden is dit al meermaals positief uitgedraaid. Bijv. Coördinator Kinderarmoedestrijding, Pedagogische Coach Buitenschoolse Kinderopvang, Brugfiguur Onderwijs, vrijwillige huiswerkcoaches…
- In onze gemeente ervaren we dat er nog wel uitdagingen zijn voor de baby- en peuteropvang. We merken dat er een groot tekort is aan opvangplaatsen. We onderzoeken de mogelijkheden om van regisseur naar actor te evolueren en zelf een aanbod te voorzien.
- Via het netwerk huis van het kind staan we in verbinding met kinderinitiatieven in de gemeente. Om met hen positieve contacten te leggen, voorzien we gratis vormingen voor begeleiders.
5. Ga voor een divers en laagdrempelig vrijetijdsaanbod
Waarover gaat het?
Ga voor een divers en laagdrempelig vrijetijdsaanbod waar alle kinderen en jongeren leeftijdsgenoten ontmoeten in een voor hen veilige omgeving. Help zo isolement te doorbreken.
Hoe doen ze het in Ham?
We organiseren ons aanbod gratis of aan een zo democratisch mogelijke prijs. Dit vergt zowel op politiek als op ambtelijk niveau een duidelijk standpunt. Zo kost de speelpleinwerking €1 per dag. De gemeente past zelf €1,5 per kind per dag bij.
Ook hier komt de outreachende focus terug. Rap Op Stap is maandelijks aanwezig in 4 deelgemeenten, in afstemming met #JeugddienstWijktIn.
Er wordt ook heel sterk ingezet op communicatie naar de doelgroep. Flyers worden verspreid via buurtwerk. Er is een maandelijks infoboekje. We spreken mensen actief aan. Daarnaast zijn we online heel actief: website, Instagram, Facebook en Youtube.
Hoe doen ze het in Sint-Katelijne-Waver?
Enkele acties en aandachtspunten:
- Wij hebben een vrijetijdsgids voor activiteiten voor kinderen en jongeren en werken met de UiTPAS.
- Onze Buitenschoolse Kinderopvanglocaties zijn open tijdens de vakanties. We organiseren gratis gezinsactiviteiten tijdens elke vakantie.
- Rap op stap-loket
- …
Ham en Sint-Katelijne-Waver in het kort
Ham
- Bio
- Deze Limburgse gemeente telt +/- 11.300 inwoners
- Vanaf 2025: fusiegemeente Tessenderlo-Ham (+30.000 inwoners)
- Traditie van samenwerking jeugd - welzijn
- Outreachend werken en straathoekwerk is een prioriteit
- Visie lokaal bestuur op kinderarmoede bestrijden?
- Eén van de prioriteiten in ons meerjarenplan is de strijd tegen kinderarmoede onder het mom “Ham, Iedereen mee”. Dit is nooit eerder zo expliciet opgenomen.
- We werken outreachend en drukken de kosten bij het aanbod om het bereik van doelgroepen te verruimen.
- Grootste lokale uitdaging rond kindarmoede?
- Diensten het mandaat geven naar buiten te trekken. Een outreachende benadering is de sleutel tot connectie met de residentiële dienstenverlening, gepaste antwoorden op hulpvragen en financiële bijstand.
- Nog teveel diensten werken te vrijblijvend in het outreachende. De beleidslijn om hier nog structureler op in te zetten krijgt meer en meer vorm.
Sint-Katelijne-Waver
- Bio
- Deze Antwerpse gemeente telt +/-21.500 inwoners.
- Gemeente ligt tussen Mechelen en Lier, waar er ook veel basis(welzijns)voorzieningen gevestigd zijn.
- De jeugdconsulent is mee opgenomen in de dienst Huis van Het kind. Er is een coördinator kinderarmoedebestrijding actief.
- Label kindvriendelijke gemeente sinds 2018.
- Visie lokaal bestuur op kinderarmoede bestrijden?
- Sinds 2018 hebben we het label kindvriendelijke gemeente. In het traject focussen we op het thema kinderarmoede.
- We gaan uit van wat er nodig is voor kinderen om hun rechten te realiseren. Wat bestaat er, wat mist er, welke drempels zijn er, welke rol nemen we als lokaal bestuur op… Dit beleid toetsen we af bij de betrokkenen.
- Grootste lokale uitdaging rond kindarmoede?
- Er is in het algemeen een breed draagvlak voor, maar tegelijk weinig besef van de veranderingsprocessen die nodig zijn om aan de noden tegemoet te komen.
- Het gaat over de drempels binnen de eigen werking grondig onder de loep te nemen en aanpakken. Dit vraagt veel engagement en tijd. Vanuit het lokaal bestuur zijn we ook procesbegeleider, we ondersteunen partners.
