Wat is kindvriendelijk beleid?
Wat is kindvriendelijk beleid?
Kindvriendelijk beleid verhoogt de leefbaarheid van steden en gemeenten niet alleen voor kinderen en jongeren, maar voor iedereen.
‘Leefbaarheid’ betekent voor iedereen iets anders, afhankelijk van ervaringen, contacten en leefomstandigheden. Daarom operationaliseren we ‘kindvriendelijkheid’ aan de hand van het Internationaal Kinderrechtenverdrag.
België ratificeerde het Kinderrechtenverdrag in 1991. Steden en gemeenten hebben naast de Vlaamse en de federale overheid de verantwoordelijkheid om beleid te ontwikkelen afgestemd op de kinderrechten en om de rechtspositie van kinderen te versterken.
Een kindvriendelijke stad of gemeente is een gemeenschap die zich ertoe verbindt de rechten van het kind te realiseren en te implementeren doorheen alle beleidsdomeinen. Kindvriendelijk beleid ziet het kind als volwaardige actor, is transversaal en integraal, benadert kindvriendelijkheid als een proces én een barometer voor goed lokaal beleid. Dat zijn vier essentiële uitgangspunten voor je kan spreken over kindvriendelijk beleid.
Het Kinderrechtenverdrag als basis
- In 1989 nam de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties het ‘Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind’ aan.
- België ratificeerde in 1991 het Kinderrechtenverdrag.
- Bij ratificatie door een hogere overheid hebben ook lagere bestuurseenheden beleidsverantwoordelijkheid om de kinderrechten in praktijk om te zetten.
De kinderrechten realiseren gebeurt in belangrijke mate op lokaal niveau. Daarom worden de rechten van het kind gehanteerd als basis van operationalisering voor kindvriendelijkheid op lokaal niveau.
Kinderen en jongeren als volwaardige deelnemers aan de samenleving
Het Kinderrechtenverdrag bundelt alle rechten van kinderen in één verdrag: niet alleen burgerlijke en politieke rechten, maar ook economische, sociale en culturele rechten.
Kinderen zijn volwaardige deelnemers aan de samenleving. Het Verdrag vertrekt van die visie op kinderen. Kinderen en jongeren zijn geen mensen in wording, maar mensen op weg naar volwassenheid. Kinderen en jongeren hebben ruimte nodig om te groeien tot een evenwichtige volwassene.
Het Kinderrechtenverdrag heeft gezorgd voor een andere kijk op en behandeling van kinderen en jongeren. Van een grotendeels beschermende houding, naar een benadering gebaseerd op de rechten van kinderen en jongeren. Betrek ze als actoren actief in beslissingen met impact op hun leven en leefwereld.
4 Basisprincipes
4 basisprincipes vormen de rode draad doorheen de interpretatie en uitvoering van het Kinderrechtenverdrag:
- Non-discriminatie: Het verdrag geldt voor alle kinderen jonger dan 18 jaar en vraagt speciale aandacht voor kwetsbare groepen.
- Recht op (over)leven & ontwikkeling: Elk kind heeft recht op een menswaardig leven en het recht om zich te ontwikkelen.
- Recht op participatie: Elk kind heeft een eigen mening. In alles wat kinderen aanbelangt, mogen ze hun mening uiten en dient er ook naar hun mening geluisterd te worden.
- Het belang van het kind: In alle acties moet er rekening gehouden worden met het belang van het kind.
Deze basisprincipes gelden over alle rechten heen, en staan garant voor de kwaliteit bij het realiseren van alle rechten.
Provisie, Protectie en Participatie
Kinderrechten worden vaak opgedeeld in drie domeinen. De 3 P’s: Provisie, Protectie en Participatie. Lokale besturen hebben een verantwoordelijkheid op elk van deze domeinen.
- Provisie of de voorzieningsrechten verwijzen naar zaken, diensten en voorzieningen die kinderen nodig hebben om zich goed te kunnen ontwikkelen zoals onderwijs, informatie, hulpverlening, gezondheidszorg of huisvesting
- Protectie of de beschermingsrechten zijn alle rechten die kinderen beschermen. Alle kinderen moeten beschermd worden tegen uitbuiting, mishandeling, verwaarlozing.
- De participatierechten tenslotte zijn rechten waarmee kinderen voor zichzelf kunnen opkomen. Ze zorgen ervoor dat kinderen over dingen die zij belangrijk vinden kunnen meepraten en beslissen. Het gaat hier over het recht op inspraak, het recht om zich te verenigen, het recht om zijn eigen geloof te belijden, enz.
Van het kinderrechtenverdrag naar steden en gemeenten
België ratificeerde het kinderrechtenverdrag en gaf zo ook lagere bestuurseenheden beleidsverantwoordelijkheid om de kinderrechten in praktijk om te zetten. Heel wat initiatieven die concreet bijdragen aan de realisatie van de artikels in het Kinderrechtenverdrag, spelen zich af op lokaal niveau. Gemeentebesturen dragen verantwoordelijkheid voor alle beleidsterreinen die de directe leefwereld van kinderen en jongeren raken. Steden en gemeenten hebben dus verantwoordelijkheid in het waarborgen van de kinderrechten.
Meer nog, in navolging van de VN-Habitat conferentie (1996) stellen we dat het implementeren van de kinderrechten inhoudt dat er gebouwd wordt aan een leefbare en duurzame samenleving. En laat dat net de kerntaak van een lokale overheid zijn.
Artikel 2 van het decreet lokaal bestuur zegt: “de gemeenten en de openbare centra voor maatschappelijk welzijn beogen om op het lokale niveau duurzaam bij te dragen aan het welzijn van de burgers en verzekeren een burgernabije, democratische, transparante en doelmatige uitoefening van hun bevoegdheden”.
Kindvriendelijkheid is een kwaliteit van de stad of gemeente in al haar aspecten. Kindvriendelijkheid is dus een barometer voor de leefbaarheid.
“Kinderen en jongeren zijn niet alleen de toekomst, ze zijn ook het nu. Ze maken een derde uit van de bevolking en hebben een plek in de gemeente als volwaardige burger. Niet vanaf hun achttiende verjaardag, maar al van jongs af aan. Als je kinderen en jongeren laat meedenken komen ze vaak met een vernieuwende kijk. Een kindvriendelijke stad of gemeente erkent hen als competente en ervaringsdeskundige burgers en geeft hun actorschap een duidelijke plek in haar beleid”
Imke Pichal
Coördinator kindvriendelijke steden en gemeenten, Bataljong
Uitgangspunten voor kindvriendelijk beleid
Beleid is pas kindvriendelijk als het 4 uitgangspunten in acht neemt.
Kinderen zijn volwaardige burgers
Kinderen nemen volwaardig deel aan de samenleving als ervaringsdeskundige en competente burgers in alle domeinen van hun leefwereld: onderwijs, mobiliteit, ruimtelijke planning, hulpverlening, gezondheid, milieu, ontspanning, sport... Dat is het beleidsdoel. Kindvriendelijkheid vaststellen kan enkel samen met kinderen en jongeren. Het gaat immers over hun leefwereld.
Alle beleidsdomeinen die het leven van kinderen en jongeren beïnvloeden
Kindvriendelijkheid gaat over alle levensdomeinen van kinderen en jongeren en heeft dus consequenties voor alle beleidsdomeinen. Het is een kwaliteit van de hele stad of gemeente in al haar aspecten. Kindvriendelijk beleid is per definitie dan ook goed te linken aan de bestuurlijke logica van de gemeentelijke meerjarenplanning. Kinderrechten zijn rechten die ingevuld worden in gedeelde verantwoordelijkheid van iedereen in de stad of gemeente. Ook van kinderen en jongeren.
Kindvriendelijkheid is een proces
Kinderrechten vormen een hefboom voor verandering. Kindvriendelijkheid is dan een dynamisch, veranderlijk proces waaraan steeds nieuwe evoluties, aspecten en uitdagingen worden toegevoegd. Een stad of gemeente ‘is’ nooit kindvriendelijk, maar kan enkel kindvriendelijkheid continu nastreven.
Barometer voor goed lokaal beleid
Kindvriendelijkheid kan je hanteren als barometer voor goed lokaal beleid dat de leefbaarheid voor iedereen verhoogt. De lat voor beleid leggen op niveau van de meest kwetsbare burgers, o.a. kinderen, maakt dat je beleid iedereen in ogenschouw neemt.
6 bouwstenen voor een kindvriendelijke stad of gemeente
Bataljong was lid van de stuurgroep voor het inspiratiekader voor een kindvriendelijke stad of gemeente. Het inspiratiekader beschrijft de 6 bouwstenen voor een kindvriendelijke stad of gemeente:
Bouwsteen1: Een kindvriendelijke stad of gemeente (h)erkent en geeft ruimte aan de diversiteit onder kinderen en jongeren en aan de diversiteit aan contexten waarin kinderen en jongeren opgroeien.
Bouwsteen2: Een kindvriendelijke stad of gemeente werkt vanuit een gedeelde en gemandateerde visie op kinderen en jongeren.
Bouwsteen 3: Een kindvriendelijke stad of gemeente voert een permanente dialoog met kinderen en jongeren en houdt zo een vinger aan de pols.
Bouwsteen 4: In een kindvriendelijke stad of gemeente neemt de overheid de regierol in handen en werkt ze samen met burgers en het maatschappelijk middenveld.
Bouwsteen 5: In een kindvriendelijke stad of gemeente kunnen kinderen en jongeren een beroep doen op kwaliteitsvolle basisvoorzieningen.
Bouwsteen 6: Een kindvriendelijke stad of gemeente stimuleert en faciliteert solidariteit en wederzijdse betrokkenheid zodat duurzaam samenleven mogelijk wordt.
Het inspiratiekader kan je hier downloaden.
Hoe kan je werken aan kindvriendelijk beleid?
Boek de vorming 'Krijg kinderrechten in de vingers' en ga op een interactieve manier op zoek naar wat kinderrechten betekenen voor jouw werk in een lokaal bestuur en hoe je erover in gesprek kan gaan.
Bestel het boek 'Dwalen met een doel - lokaal kiezen voor kindvriendelijkheid'. Duik in meer dan 250 pagina's inspiratie, praktijkvoorbeelden en inzichten om kindvriendelijkheid te verankeren in verschillende beleidsdomeinen.
Ontleen de Kindvriendelijke zoekpaal en neem collega's van alle mogelijke diensten mee in een zoektocht naar wat zij kunnen betekenen in kindvriendelijk beleid.
Sluit je aan bij het Netwerk Jeugdvriendelijk en streef samen met besturen, onderzoeksinstellingen en middenveldpartners op lokaal, bovenlokaal en Vlaams niveau naar een kindvriendelijke samenleving.
Start een traject op naar het label Kindvriendelijke Steden & Gemeenten, waarbij je je kan laten begeleiden door Bataljong.
