Beleidsparticipatie verankerd in regelgeving

Een ruim regelgevend kader op internationaal, federaal en Vlaams niveau beïnvloedt de werking van gemeentebesturen, ook als het gaat over participatie.

De kracht van hogere regelgeving

De Grondwet is de moeder van alle regelgeving.

• Geen enkel besluit van welke Belgische overheid ook, mag hier tegenin gaan of haar bepalingen afzwakken.
• Tussen de Grondwet en de gemeentelijke beslissingen staan nog de decreten van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest, zoals het cultuurpactdecreet en het decreet lokaal bestuur.
• Gemeentebesturen mogen zich enkel strenger opstellen dan hogere regelgeving, ze mogen die nooit afzwakken.

Artikel 22bis van de grondwet

Letterlijk uit de grondwet:
“Elk  kind  heeft  recht  op  eerbiediging  van  zijn  morele, lichamelijke, geestelijke en seksuele integriteit.
Elk kind heeft recht zijn mening te uiten in alle aangelegenheden die het aangaan; met die mening wordt rekening  gehouden  in  overeenstemming  met  zijn  leeftijd en zijn onderscheidingsvermogen.
Elk kind heeft recht op maatregelen en diensten die zijn ontwikkeling bevorderen.
Het belang van het kind is de eerste overweging bij elke beslissing die het kind aangaat.
De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen deze rechten van het kind.”

Het begrip ‘kind’ wordt in de Grondwet gedefinieerd vanuit het Kinderrechtenverdrag en doelt op de leeftijdsgroep van nul tot achttien jaar. Een aantal grondbeginselen uit het Kinderrechtenverdrag zijn opgenomen in onze grondwet.

Cultuurpact decreet van 28 januari 1974: deelneming aan voorbereiding en uitvoering beleid

Hoewel ‘cultuur’ in de titel van het decreet staat, valt ook het jeugdbeleid hieronder. In artikel 6 staat: “Elke overheid moet alle erkende representatieve verenigingen en alle ideologische en filosofische strekkingen betrekken bij de voorbereiding en de uitvoering van het cultuurbeleid. Met dit doel zullen zij een beroep, doen op passende bestaande of op te richten organen en structuren, met het oog op inspraak of advies.”

Dit artikel verankert de participatie van erkende verenigingen aan het beleid. Geef je subsidies aan een vereniging, dan laat je die mee de regels bepalen. Voor jeugdwerkinitiatieven kan de jeugdraad zo’n orgaan of structuur zijn. Zijn de erkende verenigingen niet vertegenwoordigd in de jeugdraad? Dan moet de gemeente een andere structuur opzetten om hen inspraak te geven en advies te laten formuleren.

Het decreet lokaal bestuur en titel 6 'Participatie van de burger' wat je als gemeente of stad moet voorzien om burgers een stem te geven in je beleid

Een jeugdraad, een klachtenreglement met jaarlijkse rapportering, een participatiereglement en een regeling voor volksraadpleging moet een stad of gemeente voorzien. Verder voorziet het decreet lokaal bestuur verschillende instrumenten om als burger te participeren aan het beleid. Daarnaast is er een grote lokale autonomie om het eigen participatiebeleid op maat vorm te geven.

• Zowel de gemeenteraad als de raad voor maatschappelijk welzijn organiseert bij reglement een systeem van klachtenbehandeling. De algemene directeur , die vroeger secretaris werd genoemd, moet jaarlijks rapporteren over alle klachten die tegen de gemeente zijn ingediend.
• Burgers kunnen vragen en voorstellen op de agenda van de gemeenteraad zetten om zo de betrokkenheid en inspraak van de burgers te garanderen. Hierover moet de gemeenteraad een participatiereglement opstellen.
• Volgens artikel 28 van de Grondwet, heeft iedereen het recht verzoekschriften in te dienen bij de organen van de gemeente en bij de organen van het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn. Een verzoekschrift is een officiële vraag naar een onderzoek. Het betreft hier enkel gemeentelijk of stedelijke bevoegdheden.

Adviesraden

De gemeenteraad moet raden en overlegstructuren organiseren die als taak hebben de gemeente te adviseren over het beleid. Sommige adviesraden hebben hier een eigen decreet over zoals de jeugdraad via het decreet lokaal jeugdbeleid. De gemeenteraad mag nu zelf kiezen welke adviesraden er worden ingericht. Met andere woorden een sportraad, cultuurraad, … is niet langer verplicht. De enige uitzondering hierin is de jeugdraad. Die moet nog wel georganiseerd worden omdat de minister die beslissing genomen heeft dit adviesorgaan te blijven ondersteunen. De bepalingen van de jeugdraad staan in het decreet lokaal jeugdbeleid.
De gemeenteraad en de raad voor maatschappelijk welzijn kunnen ook andere initiatieven nemen om de inspraak van de burgers te bevorderen.

Wijkcomités en burgerinitiatieven

Het college van burgemeester en schepenen kan, onder de voorwaarden die de gemeenteraad vaststelt, het beheer van budgetten voor de realisatie van bepaalde acties of projecten toevertrouwen aan wijkcomités en burgerinitiatieven. De gemeenteraad bepaalt minstens aan welke voorwaarden een wijkcomité en een burgerinitiatief moeten voldoen om als voldoende gedragen te worden beschouwd voor een wijk of voor de bevolking.

Volksraadpleging

De gemeenteraad kan beslissen om de inwoners te raadplegen over alle aangelegenheden waarvoor zij bevoegd zijn. Hij organiseert een volksraadpleging als de inwoners van de gemeente daartoe een verzoek hebben ingediend dat voldoet aan de voorwaarden.
Persoonlijke aangelegenheden en aangelegenheden betreffende de jaarrekeningen, het meerjarenplan en de aanpassingen ervan, de gemeentebelastingen en de retributies kunnen niet het voorwerp zijn van een volksraadpleging.
 Er zijn ook een aantal regels rond timing. Zo kan je geen volksraadpleging organiseren 12 maanden voor de verkiezingen. Bij de volksraadpleging wordt enkel met een ja-nee vraag gewerkt.

Er zijn nog een aantal regels waaraan je moet voldoen wil je als burger een volksraadpleging houden:
Je voorstel moet gesteund worden door andere burgers. Het initiatief dat uitgaat van de inwoners van de gemeente moet worden gesteund door ten minste:

• 20% van de inwoners in gemeenten met minder dan 15.000 inwoners;
• 3000 inwoners in gemeenten met minstens 15.000 inwoners en minder dan 30.000 inwoners;
• 10% van de inwoners in gemeenten met minstens 30.000 inwoners.