Beleidsparticipatie verankerd in regelgeving

Een ruim regelgevend kader op internationaal, federaal en Vlaams niveau beïnvloedt de werking van gemeentebesturen, ook als het gaat over participatie.

De kracht van hogere regelgeving

De Grondwet is de moeder van alle regelgeving.

• Geen enkel besluit van welke Belgische overheid ook, mag hier tegenin gaan of haar bepalingen afzwakken.
• Tussen federale wetten en de gemeentelijke beslissingen staan nog de decreten van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest, zoals het decreet lokaal bestuur.
• Gemeentebesturen mogen zich enkel strenger opstellen dan hogere regelgeving, ze mogen die nooit afzwakken.

Artikel 22bis van de grondwet

Letterlijk uit de grondwet:
“Elk  kind  heeft  recht  op  eerbiediging  van  zijn  morele, lichamelijke, geestelijke en seksuele integriteit.
Elk kind heeft recht zijn mening te uiten in alle aangelegenheden die het aangaan; met die mening wordt rekening  gehouden  in  overeenstemming  met  zijn  leeftijd en zijn onderscheidingsvermogen.
Elk kind heeft recht op maatregelen en diensten die zijn ontwikkeling bevorderen.
Het belang van het kind is de eerste overweging bij elke beslissing die het kind aangaat.
De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen deze rechten van het kind.”

Het begrip ‘kind’ wordt in de Grondwet gedefinieerd vanuit het Kinderrechtenverdrag en doelt op de leeftijdsgroep van nul tot achttien jaar. Een aantal grondbeginselen uit het Kinderrechtenverdrag zijn opgenomen in onze grondwet.

Cultuurpactwet van 28 januari 1974: deelneming aan voorbereiding en uitvoering beleid

Hoewel ‘cultuur’ in de titel van het decreet staat, valt ook het jeugdbeleid hieronder. In artikel 6 staat: “Elke overheid moet alle erkende representatieve verenigingen en alle ideologische en filosofische strekkingen betrekken bij de voorbereiding en de uitvoering van het cultuurbeleid. Met dit doel zullen zij een beroep doen op passende bestaande of op te richten organen en structuren, met het oog op inspraak of advies.”

Dit artikel verankert de participatie van erkende verenigingen aan het beleid. Geef je subsidies aan een vereniging, dan laat je die mee de regels bepalen. Voor jeugdwerkinitiatieven kan de jeugdraad zo’n orgaan of structuur zijn. Zijn de erkende verenigingen niet vertegenwoordigd in de jeugdraad? Dan moet de gemeente een andere structuur opzetten om hen inspraak te geven en advies te laten formuleren.

Het Decreet Lokaal Bestuur en titel 6 'Participatie van de burger': wat je als gemeente of stad moet voorzien om burgers een stem te geven in je beleid

Gemeentebesturen moeten hun inwoners zoveel mogelijk bij het beleid betrekken. Het Decreet Lokaal Bestuur van 22 december 2017 verplicht alle steden en gemeenten om een participatiereglement op te stellen. Dat reglement moet duidelijk maken hoe een stad of gemeente burgerparticipatie lokaal organiseert. Enkele instrumenten zijn verplicht te voorzien. Zo moet er een regeling zijn rond volksraadplegingen, verzoekschriften, klachtenbehandeling, voorstellen van burgers... Verder krijgt een lokaal bestuur een grote autonomie om het eigen participatiebeleid op maat vorm te geven.

Adviesraden

Gemeenteraden krijgen van het Decreet Lokaal Bestuur ook veel vrijheid bij de oprichting van adviesraden. Een lokaal bestuur mag nu zelf kiezen welke adviesraden ze inricht. De jeugdraad is hier een uitzondering op, want het Jeugddecreet van 23 november 2023 verplicht een lokaal bestuur om een jeugdraad op te richten of te erkennen. Het Jeugddecreet bepaalt ook waar een jeugdraad aan moet voldoen.