Zomerschool als toveroplossing?

Kinderen en jongeren snakken naar de zomervakantie. De coronacrisis liet hen mentaal vermoeid achter. Ze willen ongedwongen spelen, rondhangen en elkaar ontmoeten. Sportmonitoren, jeugdwerkers, kunstenaars, begeleiding van de kinderopvang, buurtsportanimatoren, pleintjeswerkers… steken deze zomer allemaal een stevig tandje bij zodat kinderen en jongeren hun batterijen kunnen opladen. In een veilige omgeving, met oog voor hun eigenheid. Ondertussen lanceert men ook nog de zomerscholen. Niets dan goede bedoelingen, maar is het dat wat kinderen en jongeren nu doet groeien? Zomerscholen mogen het rustmoment dat de jeugd dringend nodig heeft niet verstoren. 

Thuisonderwijs en de kleine sociale bubbels van de voorbije maanden lieten littekens achter bij de jongste inwoners van ons land. Mentaal en sociaal. Ze hebben last van stress en voelen zich moe of eenzaam. Daarom is vrijuit spelen in juli en augustus zo belangrijk. Het geeft hen nieuwe ruimte om zich te ontplooien. 

Zomerschool: meer van hetzelfde? 

De plannen voor zomerscholen die Onderwijs Vlaanderen momenteel op tafel legt, drukken kinderen en jongeren nogmaals met de neus op de opgelopen leerachterstand. Er worden duidelijke leerdoelen vooropgesteld, met als voornaamste objectief: educatieve pijnpunten wegwerken. Pijnpunten bij de leerlingen, vanuit het perspectief van de leerkracht. Met een focus op de dingen die ze (nog) niet kunnen.  

Die negatieve benadering vertaalt zich ook in het enthousiasme van kinderen en jongeren voor deze zomerscholen. Slechts 5 procent geeft aan te willen deelnemen. Bijna de helft vindt het ronduit een slecht idee. Zij vrezen extra toetsen en taken. Ze vrezen hun felbegeerde vrije tijd te verliezen. 

Wij schieten het idee van zomerscholen niet per definitie af, maar gaan in tegen de schoolse insteek. Daarmee motiveer je kinderen en jongeren niet wanneer ze net alle stress van zich willen afschudden.  

Ik voel me goed, ik leer bij 

Wat wel werkt? De jongeren op ontdekking sturen. Hen laten experimenteren, vanuit hun eigen interesses. Hun talenten centraal stellen in plaats van de kennis en vaardigheden die de maatschappij van hen verwacht. Met andere woorden: verbreed de definitie van ‘leren’. En leg de focus vooral op het zelfvertrouwen en het welzijn van kinderen en jongeren. Lichamelijk, mentaal én sociaal. 

Want zij kunnen zich maar ontplooien, als ze zich goed voelen in hun vel. Formeel leren in de zomer draagt daar niet toe bij. Dat doorbreekt net het moment van rust en vrijheid waar zij al die maanden van sociaal isolement zo naar uitkeken. 

Creëer dus in de eerste plaats een ruimte waar kinderen op een speelse manier samen met leeftijdsgenoten de wereld verkennen. Zo leren ze vanzelf die wereld vorm geven. Zo leren ze hoe ze er een plek in verwerven, hoe ze gezien en gehoord kunnen worden. Informeel leren is minstens even belangrijk om te groeien. 

Hierin wordt ook de unieke meerwaarde van jeugdwerkers zichtbaar. Jeugdwerk is nuttig omwille van wat het betekent voor kinderen en jongeren. Niet omwille van de doelen die volwassenen eraan koppelen. Daarin onderscheidt het jeugdwerk zich van bijvoorbeeld onderwijs. Daarom hebben jongerenwerkers zo’n essentiële rol: zij kunnen deze zomer helpen vormgeven vanuit het perspectief van kinderen en jongeren. En niet alleen voor hen, maar ook mét hen. 

Verplicht of vrijwillig: een keuze die er geen is 

Een ‘klassieke’ invulling van zomerscholen creëert bovendien een pervers neveneffect. Het legt de verantwoordelijkheid voor de opgelopen leerachterstand niet bij de maatschappelijke en educatieve stilstand tijdens de coronacrisis, maar bij kinderen, jongeren én hun ouders.  

Als zij hun vrije tijd in juli en augustus niet opofferen om leerachterstand in te halen, worden zij daar in september op afgerekend. Misschien wordt het al dan niet bijwonen van een zomerschool wel een stok achter de deur bij twijfel over een A-attest? 

Dat is oneerlijk tegenover kinderen en jongeren, die het recht hebben hun zomervakantie in te vullen zoals zij dat willen. Wie een vakantiejob doet om lesmateriaal te kunnen aankopen, zorgt voor broers en zussen in de zomer of kinderen begeleidt op zomer- en sportkampen, mag niet gestraft worden voor die keuze. 

Met een flexibele aanpak vanaf september kan een schoolse leervertraging van 3 maanden, in een  leerloopbaan van 15 jaar, toch ook overwonnen worden? 

Zomer voor iedereen 

Formeel en schools leren, in de zomer, verengt opgroeien tot het afwerken van leerplannen en het behalen van eindtermen. Laat ons daarom deze zomer in de eerste plaats investeren in vrijetijdskansen en ontmoetingsmomenten voor kinderen en jongeren. Ongeacht de omstandigheden waarin ze opgroeien. Zo kunnen zij alles wat er de voorbije maanden gebeurde op hun eigen manier verwerken, zonder bijkomende stress of verplichtingen. Dat is onze beste garantie dat kinderen en jongeren met opgeladen batterijen het nieuwe schooljaar kunnen aanvatten. 

Ikrame Kastit, Uit De Marge, Steunpunt voor jeugdwerk en jeugdbeleid met kinderen en jongeren in een maatschappelijk kwetsbare situatie.  

Jolijn De Haene, stafmedewerker Bataljong, ledenorganisatie van steden en gemeenten. Bataljong verbindt voorvechters van sterk beleid voor jonge inwoners.