Principes versus regels
Beschouwing naar aanleiding van de corona-afspraken jeugd rond de krokusvakantie
Nieuw balanspunt: aanleidingen, doelen en principes
Noodsignalen rond het welbevinden van tieners, de dreiging van een derde golf én de vlottere overdracht van nieuwe virusvarianten tussen kinderen en jongeren. Dat waren de 3 aanleidingen voor de nieuwe coronaregels voor deze krokusperiode. Er werd een nieuw balanspunt gezocht tussen virusveiligheid en ademruimte voor de jeugd. Doel? Scholen helpen open houden en kwetsbare, oudere doelgroepen in de samenleving beschermen. De principes? Contacten verminderen tussen verschillende groepen van kinderen buiten de school, zo maximaal mogelijk buiten als preventie en eindelijk wat perspectief voor de 12-18-jarigen.
Dat is de essentie van het nieuwe balanspunt. De vertaling in regels komt pas daarna. De groepjes van 10 of 25 (krokusvakantie), de leeftijdsafbakening ‘tot en met 18 jaar’ bv., de buitenregels… En regels brengen, weten we intussen, altijd weer heel wat nieuwe vragen en nieuwe regels met zich mee, die weer nieuwe vragen oproepen. Als er bovenop de ‘regels’ ook nog een ‘aanbeveling’ komt – je weet wel, 1 groepsgerichte hobby per week – dan slaan sommigen tilt. Al snel verlegt de focus zich van de principes naar de regels. Van verantwoordelijkheidszin naar regelneverij. Controledrang is een typische valkuil voor mensen met een sterk uitgebouwd verantwoordelijkheidsgevoel.
Sommige lokale besturen verdiepen zich in de letterlijke lezingen van ministeriële besluiten (de website van het staatsblad draait overuren), elkaar wel eens tegensprekende protocollen en een diversiteit aan adviezen en interpretaties vanuit ondersteuningsorganisaties, sectoren, gouverneurs… Verdiepen in letterlijke regels wordt dan soms verdrinken in de lokale praktijk. Want die lokale praktijk is vaak geïntegreerd en valt onder meerdere mogelijke protocollen. Lokale besturen die vooral de principes volgen maken het verschil. Zij begrijpen dat regels in de eerste plaats slechts een vertaling zijn van die principes. Zij gebruiken hun lokale autonomie om die principes toe te passen op de complexe lokale vraagstukken en vinden oplossingen waar de letterlijke regels al eens tekort schieten. Oplossingen die moreel communiceerbaar en verdedigbaar zijn.
Respect voor de politici die hun nek uitsteken en integraler denken en beslissen
We ervaren dat politici – lokaal en Vlaams - hun uiterste best doen om in moeilijke omstandigheden de best mogelijke beslissingen te nemen, alle belangen in acht nemend. Mentale gezondheid tegenover virusveiligheid. De draagkracht van organisatoren tegenover de mogelijkheden voor kinderen en jongeren. We zien oprechte bewogenheid over het welzijn van de jeugd. En dat onder gigantische druk, zonder de mogelijkheid een paraplu open te trekken en wetende dat je niet voor iedereen goed kan doen.
Er is sprake van een groeiproces: kinderen en jongeren komen centraler, de blik verruimt. Zo creëert de rijke diversiteit aan jeugdinitiatieven in Vlaanderen een geïntegreerde lokale realiteit. Ook al heeft de verdeling van noodfondsmiddelen hier en daar de oude gewoontes aangewakkerd, toch denken lokale besturen steeds minder in verkokerde sectoren. Vlaanderen maakt daar nu een inhaalbeweging. De nieuwe afspraken voor de krokusperiode zijn voor het eerst gemaakt in duidelijke afstemming tussen de ‘vrijetijdssectoren’ jeugd, cultuur, sport. Deeltijds Kunstonderwijs en Buitenschoolse Kinderopvang mochten dan nog niet meteen onder dezelfde regels vallen… de principes werden uiteindelijk ook daar doorgetrokken. In de uitwerking van protocollen blijven er soms vervelende accentverschillen, maar de geïntegreerde besluitvorming is een stap vooruit en verdient aanmoediging!
Respect voor de brug tussen de jongeren en de ‘regels’
Die brug, dat is de lokale jeugdambtenaar. Bij politici is het piekmoment de besluitvorming, het afkloppen van de regels en de algemene aankondiging ervan. Maar dan begint de vertaling naar de jongeren en de praktijk pas. Die gebeurt door jeugdwerkers en jeugdambtenaren. En dat is bijzonder uitdagend vandaag. Hoe blijf je dubbel trouw? Hoe blijf je loyaal aan de kinderen en jongeren, zonder de regels te verloochenen? Hoe breng je on-op-hou-de-lijk het perspectief van kinderen en jongeren binnen bij pakweg lokale veiligheidscellen waar risicobeheersing en veiligheid – logischerwijs - de prioritaire focus is? Hoe trap je – onder druk van bellende ouders – niet in de val om bij elke regel nog drie nieuwe regels te vragen tot je er eentje nodig hebt om je veters te knopen? Hoe blijf je daarbij steeds de ‘vakbond’ van de kwetsbare kinderen en jongeren? Zij die mogelijk afhaken bij afstandsonderwijs, onder spanning leven in een tuinloze woonst, of sowieso al weinig aansluiting vinden bij het georganiseerd vrijetijdsaanbod.
Die opdracht, die brug, is belangrijker dan ooit. Bataljong roept dan ook op om die multi-inzetbare jeugdambtenaren en jeugd(opbouw)werkers te versterken. Geef hen ruimte outreachend te werken. Verleg de focus van eventfabriekjes (voor een bepaald percentage van de jonge inwoners), naar brede beleidsmakers voor álle kinderen en jongeren. Geef hen de tools om in dialoog en verbinding te blijven, ook met de +18-jarigen bijvoorbeeld. Dat vergt enerzijds tijd en ruimte om de stem van jonge inwoners te capteren en anderzijds ook het mandáát om die stem te vertolken binnenin het lokale bestuur. Ook al is dat een tegenstem.
Naast luisteren naar jongeren kunnen zij ook spreken met jongeren, bijvoorbeeld over corona, over complottheorieën en over de afspraken die gelden. Mits tijd en mandaat voeren ze die dialoog vanuit een groot vertrouwen in jongeren. Het gesprek gaat dan over de principes, wordt ondersteund door een schouderklopje en doet beroep op hun verantwoordelijkheidszin. Dat is een hele andere insteek dan een gesprek over de regels, ondersteund door een vingertje, dat beroep doet op hun volgzaamheid.
Respect voor de jongeren zelf: zij verdienen waardering en mildheid.
Het virus deert hen nauwelijks. Toch zetten jongeren hun leven - in een cruciale fase van hun ontwikkeling - helemaal op pauze om de 40-, 50-, 60-plussers te beschermen. Misschien verdienen ook die tieners en jongeren wel elke avond een applaus? Want een jaar in lockdownmodus is lang. Als je pakweg 14 bent, en jezelf moet ontdekken in verhouding tot anderen. Of ergens tussen je 18de en je 25ste verjaardag. Normaal de tijd om relaties en netwerken aan te boren die nog ons hele leven meegaan. Zoek nu maar eens een nieuw lief, maak nieuwe vrienden of diep bestaande vriendschappen uit. Onmogelijk. De impact op de rest van hun leven lijkt niet te onderschatten. Die keuzes, relaties, netwerken… bepalen wie je wordt, welke talenten je zal ontwikkelen, de mate waarin je jezelf en anderen vertrouwt, de waarden die je zelf zal doorgeven aan je kinderen...
We moeten jongeren zeker op hun verantwoordelijkheid in de pandemie aanspreken. Het is correct dat zij geen vrijkaart krijgen. Maar we moeten beseffen dat dat jaar zonder sociale contacten een veel grotere impact heeft voor jongeren dan voor een gesettelde veertiger in een gezinsleven met duurzame relaties. Laat ons dus op z’n minst enige mildheid aan de dag leggen bij de handhaving van die regels. Nee, lockdownfeestjes kunnen uiteraard niet. Maar een tijdelijke samenscholing van meer dan 4 rond een bankje in het park na schooltijd? Of met 6 in het bushok wachten op de bus, tijdens een plenzende regenbui? Te veel en te dicht op elkaar, dus beboeten maar? Alsof volwassenen zelf nooit eens iemand even hebben binnengelaten thuis die geen officieel ‘knuffelcontact’ was. Buiten het oog van een patrouille uiteraard, want dat is niet controleerbaar. We kunnen beter in dialoog gaan over de principes, met begrip voor de moeilijkheden die dat net in hun levensfase meebrengt. Jongeren pikken immers meer op uit ons gedrag dan uit onze woorden. Wat willen we deze generatie jongeren dus voorleven? Freaken op de letter, met als externe motivator de dreiging van een boete? Of focussen op de geest, met verantwoordelijkheidszin als interne motivator?
