Ga voor een participatiemix

Sterk beleid voor jonge inwoners maak je niet voor, maar met hen. Er is niet één magische manier om kinderen en jongeren te betrekken. Participatie kent vele vormen en kleuren, die je naar hartenlust kan combineren. We zoomen in op hoe de ideale participatiecocktail er kan uitzien.

Het participatiekwadrant

Hoe kom je tot de ideale cocktail van participatie-initiatieven? Maak gebruik van het ‘participatiekwadrant’. Een model waarmee je de verschillende vormen van participatie in jouw gemeente in kaart brengt. Zo kan jij onderzoeken welke ingrediënten al sterk doorsmaken en welke nog missen in jouw cocktail.

Het participatiekwadrant bestaat uit twee assen die elkaar loodrecht kruisen. Het maakt een onderscheid tussen:

• Structurele en ad-hocinitiatieven;
• Top-down en bottom-upinitiatieven.

Uiteraard is het kwadrant slechts een model en is de realiteit veel complexer. Zo zijn de verschillende vormen zeker niet absoluut. Top-downinitiatieven kunnen bottom-upelementen hebben, of ad-hocinitiatieven kunnen een aantal keer herhaald worden. Denk maar aan de organisatie van een jongerenbudget dat geïnitieerd wordt door de gemeente met een aantal criteria en procedures. Maar waarbij een jongerenjury de keuzes maakt en de uitvoerders van het idee nog een zekere vrijheid hebben.

Het model is vooral bedoeld om taal te geven aan de verschillende initiatieven en ruimte te maken voor de verschillende vormen.

Top-down

Wat? 
De gemeente organiseert op eigen initiatief een participatieproject en heeft de touwtjes in handen. De gemeente bepaalt het onderwerp, de participatievorm en begeleiding. 
 

Voorbeeld:
De gemeente organiseert een jongerenbudget waarbij ze een aantal procedures en criteria vastlegt waarbinnen jongeren ideeën kunnen lanceren. De gekozen ideeën moeten voldoen aan een aantal criteria die het beleid heeft opgelegd. De gemeente organiseert dit structureel om de twee jaar. Vaak wordt er gewerkt met een jongerenjury waarbij de doelgroep het laatste woord heeft. Zo sluipt er toch ruimte in voor jongeren om hun stempel te drukken.  
 

Bottom-up

Wat?
Het initiatief start vanuit kinderen en jongeren. Er is een idee of nood ontstaan waar jongeren zichzelf rond organiseren. De deelnemers willen iets op de agenda zetten. De taak van de gemeente kan erin bestaan om het initiatief te ondersteunen.

Voorbeeld:
Een groep jongeren ergert zich aan de grote hoeveelheid zwerfvuil in hun buurt. Samen starten ze met opruimacties om de straten terug proper te maken. Ze vinden ook dat de gemeente harder moet optreden naar sluikstorters. Dit signaal maken ze duidelijk door er een vraag over te stellen op de gemeenteraad.

Ad hoc

Wat?
Participatieprojecten die tijdelijk zijn, en georganiseerd wanneer de kans zich voordoet. Ad hoc betekent ook op dat moment, voor deze zaak en in dit geval. Het is vaak een eerste proeftuin.

Voorbeeld:
Naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen nam de jeugdraad een vragenlijst af bij 500 kin-deren en jongeren. Ze wilden weten hoe kinderen en jongeren hun ideale gemeente zagen, zodat ze er een memorandum over konden schrijven voor de politieke partijen en de nieuwe bestuursploeg.

Structureel

Wat?
Wanneer iets elk jaar of om de zoveel tijd wordt georganiseerd. Vaak in een vaste structuur met een format dat duidelijk en herkenbaar is. Een initatief kan experimenteel en ad hoc starten en later tot een vaste waarde uitgroeien. Dit soort initiatieven staat vaak ook in het meerjarenplan.

Tijd voor actie!

Ga zelf aan de slag met het participatiekwadrant! Zo krijg je in beeld welke soorten initiatieven er ontbreken of waar je nog meer op kan inzetten.

Welke participatie-instrumenten of -acties zijn er in jouw stad of gemeente?

Bekijk per vorm:

• • zijn ze top-down of bottom-up?
  • Zijn ze structureel of ad hoc?

Maak ook eens de omgekeerde oefening.

• Welke thema’s of onderwerpen lenen zich nog voor participatie en welke opportuniteiten doen zich voor waarbij het een must is om kinderen en jongeren te betrekken?
• Welke vorm zou daar zich het best toe lenen? Moeten er meer ondersteuningsvormen komen om initiatieven van onderuit te laten groeien? (coaching, budget) Of hoe kan je iets structureel in je meerjarenplan verankeren?

En de jeugdraad?

De jeugdraad, waar staat die in het participatiekwadrant? Het is een officieel adviesorgaan, vastgelegd door een Vlaams decreet en verplicht voor elke gemeente om te organiseren en te erkennen. Je zou dan kunnen stellen dat het top-down georganiseerd wordt.

De jeugdraad heeft vaak officiële statuten en een huishoudelijk reglement en wordt jaarlijks opnieuw opgestart (september tot juni). Je kan dus zeggen dat er heel wat bepaald is door de gemeente en het structureel is ingebed.

Is de jeugdraad top-down omdat het om een verplichte vorm gaat? Of eerder bottom-up omdat de jeugdraad zelf de agenda kan bepalen? Het is een directe lijn van jongeren naar het gemeentebestuur. De jongeren in de jeugdraad kunnen het verschil maken door hun eigen topics op de politieke agenda te zetten.

In de praktijk merken we dat de jeugdraad eerder top-down door de jeugddienst wordt georganiseerd. Het is echter een grote opportuniteit voor jongeren om deze vorm van structurele participatie in te vullen en te gebruiken om bottom-upinitiatieven te laten groeien en door te geven aan het gemeentebestuur.