Zwerfvuil op skate- en speelterreinen
Zwerfvuil op skate- en speelterreinen
Veel jonge inwoners maken gebruik van de publieke ruimte om te ontspannen, hun vrienden of lief te ontmoeten, te spelen, te skaten, te hangen… Ontmoetingsruimtes als skate- en speelterreinen zijn in deze #staycation-zomer bij veel lokale besturen dan ook the place to be, voor jong én oud. Helaas gaat dit vaak gepaard met het fenomeen dat zo oud is als de straat: zwerfvuil.
Hoe ga je daarmee om als lokaal bestuur? We gingen op zoek naar inspiratie bij verschillende lokale besturen, en bundelen ze op deze webpagina.
We vertrekken vanuit de 5 pijlers die door mooimakers worden aangehaald om een goed zwerfvuilbeleid op te stellen. Belangrijk hierbij is dat je niet kan werken vanuit één pijler. Inzetten op de verschillende pijlers samen leidt tot een goed zwerfvuilbeleid en dus succes.
Uitgebreide info over de 5 pijlers vind je op de site van mooimakers.
Infrastructurele maatregelen
Zorg voor een infrastructuur die uitnodigt om het proper te houden. Voldoende vuilbakken die frequent genoeg leeggehaald worden. Ga voor participatief ontwikkelde terreinen, waar (jonge) buurtbewoners en gebruikers zich mede-eigenaar voelen.
Het op tijd vegen van het openbaar domein vraagt ook voldoende aandacht en planning. Zorg dat de milieudienst dus snel op de hoogte wordt gebracht wanneer bepaalde hotspots extra aandacht nodig hebben.
In de praktijk
Aarschot
We zijn aan het dromen over "hollebollegijsachtige" boodschappen die de jongeren te horen krijgen wanneer ze iets in de vuilbakken gooien (ingebouwde sensoren) + "mooiere" vuilbakken gemaakt door jongeren in deeltijds onderwijs.
Sint-Niklaas
Op druk bezochte locaties waar de vuilbakken altijd vol zitten, omdat de stadsdiensten ze niet op tijd geledigd krijgen, worden er feestcontainers bij geplaatst tijdens piekmomenten. Zo staan er al een aantal extra containers bij het skateterrein sinds dit opnieuw geopend is na de lockdown.
Nazareth
In Nazareth wordt er geëxperimenteerd met een ludieke peukenbak om zo de overlast door sigarettenpeuken te bestrijden.
Gent
In Gent werden de gebruikers van het nieuwe skateterrein bevraagd over welke soort vuilbakken het meest geschikt was, hoeveel er nodig waren en waar ze best werden geplaatst.
2. Omgevingsfactoren
De omgeving heeft een grote invloed op het bevorderen of afremmen van zwerfvuilgedrag. Een omgeving waar je makkelijk anoniem je afval kan laten slingeren of waar al veel zwerfvuil ligt nodigt uit om zelf ook zwerfvuil achter te laten. Terwijl een plein waar de bezoekers het gevoel hebben te gast te zijn en waar omwonenden en gebruikers zich eigenaar voelen veel minder zwerfvuilgevoelig zijn.
In de praktijk
Gent
Jeugddienst Gent heeft zowel rechtstreeks als via partner organisaties nauw contact met de gebruikers van het skateterrein. Wanneer skaters aangeven dat vuilbakken overvol zitten of dat er vuilbakken beschadigd zijn wordt dit snel doorgegeven aan de betrokken diensten en ook zo snel mogelijk opgelost.
Kalmthout
In Kalmthout organiseren de jeugddienst en jeugdverenigingen jaarlijks een grote schoonmaakactie in heel de gemeente. Elke jeugdvereniging neemt het opruimen van een deel van de gemeente voor zijn rekening. De jeugddienst zorgt voor pers aandacht en voor bordjes die aangeven wie de straat proper maakte. zo krijgen jeugdverenigingen erkenning voor hun werk.
Aan de actie koppelt de jeugddienst telkens een pretpakket als beloning voor de deelnemende verenigingen.
3. Informeren en sensibiliseren
Informeren en sensibiliseren van inwoners is van belang. Het kost veel tijd en energie, maar is nu eenmaal doorlopend nodig. Ga in dialoog met jonge inwoners. Zowel van kinderen en jongeren die de terreinen gebruiken, als de buurtbewoners of oudere inwoners die de publieke ruimte gebruiken. Ook het installeren van dialoog tussen soms conflicterende groepen kan nodig zijn.
Blijf inzetten op communicatie dat zwerfvuil achterlaten niet maatschappelijk aanvaard is
Let er wel op dat sensibiliseren enkel nuttig is wanneer mensen met hun afval ergens terecht kunnen. Wanneer er niet voldoende vuilbakken in de buurt staan of wanneer deze overvol zitten heeft sensibiliseren weinig zin.
Stem je communicatie af op wat je wil bereiken:
- Algemene communicatie gebruik je om duidelijk te maken wat het beleid rond zwerfvuil is en hoe de gemeente dit aanpakt.
- Doelgerichte communicatie gebruik je om bepaalde gebruikers van een plein of een specifieke buurt te bereiken en hen te informeren over het juiste gedrag.
Bij deze communicatie gebruik je naargelang het doe en de doelgroep een mix van online en offline communicatie.
Denk bij sensibiliseren ook aan de optie om je publiek te wijzen op afvalvrije alternatieven. Zo voorkom je zwerfvuil door aan te zetten tot het gebruik van herbruikbare materialen. Beter voor het milieu, het klimaat en het voorkomt zwerfvuil. Win, win ,win dus!
In de praktijk
Ham
We doen pogingen via onze verse Facebookpagina Skatepark ’t Vlietje Ham en hopen dan op een goed deelcijfer ( eerder boodschapverspreiding naar oudere generatie, ouders). Op Instagram kort en to the point bereik je wat jongere garde. Op het terrein is het nog belangrijker om daarnaast jongeren maar ook (jonge) kinderen aan te spreken en te vragen om mee te werken, de meest effectieve manier maar dat vereist opvolging en personeelsuren. We proberen zo een community-effect te bekomen, een hela-dat-is-van-ons-doe-dat-niet. Het is niet evident om een duurzaam effect te creëren, want wanneer we 14 dagen niet passeren is het terug opnieuw een nest.
Aarschot
We zijn alvast begonnen met stencils op de grond te krijtsprayen. Daarnaast spreekt onze jongerenwerker jongeren hier heel vaak over aan. Nu hebben we ook enkele "onnozele" jingles gemaakt om te verspreiden via Instagram.
Temse
Onze kinderraad/Jeugdraad maakte ook een punt van zwerfvuil op de speelplekken in de gemeente. Op voorstel van de Kinderraad en met goedkeuring van het CBS, plannen we levensgrote borden te maken met slogans van henzelf om gebruikers aan te sporen geen afval achter te laten. We koppelen er ook meteen een actie aan rond het volledig rookvrij maken van speelplekken. Door corona is dit helaas even on hold gezet... Het idee werd ergens opgepikt in de Ardennen.
Lint
Wij hadden het idee om “niet nu Laura” iets te laten tekenen in cartoonvorm om op de picknicktafels te hangen.
Kalmthout
In Kalmthout zet de communicatiedienst in op affiches en acties die niet specifiek op jongeren gericht zijn.
Daarnaast gebruikt de jeugddienst zijn contacten bij de skaters om jongeren rechtstreeks aan te spreken. Ze gebruiken hiervoor een facebookgroep waar de meeste skaters die het skateterrein gebruiken lid van zijn of spreken specifieke jongeren rechtstreeks aan. Het goede contact onderhouden met de jongeren is wel een tijdsintensieve bezigheid die constant aandacht vraagt.
Enkele jaren geleden werd er samen met de skaters een filmpje opgenomen om te het correct wegwerpen van afval te promoten. De skaters namen zelf het filmpje op en monteerden het samen met een medewerker van de jeugddienst. het filmpje werd via de facebook van de skaters gepubliceerd. Deze actie was een succes en zorgde een tijdje voor een merkbare verbetering. Jammer genoeg blijft dat effect niet duren.
Het filmpje kan je bekijken op de facebookpagina van de skaters in Kalmthout.
4. Participatie
Probeer de gebruikers van de skate- en speelpleintjes zelf mee te betrekken in het netjes houden van de omgeving. Dit kan je doen door samen opruim-acties te organiseren, jongeren en buurtbewoners aan te stellen als zwerfvuil vrijwilligers of zelfs peter of meter van het pleintje.
Ook verenigingen kan je engageren om een deel van het openbaar domein mee proper te houden. Kijk zeker na of je gemeente of intercommunale deelneemt aan Operatie Proper, indien dit het geval is kunnen scholen en verenigingen een beloning verdienen indien ze een jaar lang mee helpen met het onderhouden van een deel van de openbare ruimte.
De buurt of gebruikers van het plein betrekken heeft veel voordelen:
- Er is meer sociale controle. Waardoor de gebruikers de maatschappelijke normen makkelijker volgen.
- Een nettere buurt leidt tot een groter veiligheidsgevoel.
- Je creëert een groter draagvlak voor acties tegen zwerfvuil. Al is daarrond wel genoeg communicatie nodig.
In de praktijk
Lier
In Lier verdienen jeugdverenigingen graag wat bij met het opruimen van zwerfvuil.
Gent
In Gent wordt er bekeken of vrijwilligers van een lokale vzw die skate workshops geeft, kunnen worden ingezet om gebruikers van het skateterrein aan te spreken over o.a. het netjes houden van het terrein. Tijdens de lockdown en het heropenen van de skatepleinen werden de vrijwilligers met succes gebruikt om andere jongeren te wijzen op het naleven van de regels.
Kalmthout
In Kalmthout werd bij het plannen van het nieuwe skateterrein ingezet op een intensief participatietraject rond de inrichting. Vanuit dit traject werden duurzame contacten gelegd met de skaters uit de gemeente.
5. Handhaving
Bij het bestrijden van zwerfvuil is sociale controle door inwoners of gebruikers van de skate- en speelpleintjes belangrijk. De wordt geflankeerd door de inzet van gemeenschapswachten. Overgaan tot meer formele handhaving lijkt ons eerder een laatste optie bij zeer hardnekkige overtreding. Het kan gebeuren door GAS-ambtenaren en politie en ook door toezicht door andere ambtenaren die betrokken zijn bij het beheer van de openbare ruimte.
Voordelen van beboeten:
- krachtig signaal.
- je laat merken dat hardnekkige overtredingen niet ongestraft kunnen.
Nadelen van beboeten zijn:
- zeer tijdsintensief en moeilijk om mensen te betrappen.
- heeft een kortstondig effect op een beperkte groep (namelijk die mensen die beboet zijn).
- als de pakkans niet hoog genoeg is schrikt het niet af.
In de praktijk
Sint-Niklaas
In Sint-Niklaas krijgt de gemeenschapswacht versterking van medewerkers van Wijkwerken-Maas en jobstudenten om mensen aan te spreken op hun gedrag wanneer ze zwerfvuil achterlaten. Er is worden geen gasboetes uitgeschreven en de beide partners hebben de opdracht om niet langdurig in discussie te gaan.
Wijkwerken-Maas is een tewerkstellingsproject waarbij langdurig werklozen via een begeleid traject klaar worden gemaakt voor de arbeidsmarkt.
Kalmthout
Bij de wijkagent is het skateterrein gekend als een hotspot om regelmatig te passeren. De gemeentediensten en dus ook de jeugddienst gaan ook regelmatig een kijkje nemen op het skateterrein en spreken jongeren aan op het correct wegwerpen van afval.
6. Interessante links
Kijk zeker ook eens naar volgende pagina's:
Een artikel van mooimakers over gedragsbeïnvloeding.
Meer info en praktijkvoorbeelden over communicatie rond zwerfvuil
Onder het motto gluren bij de buren vind je ook veel info terug bij de Nederlandse kennisbank:
Zelf ook een praktijkvoorbeeld?
Laat het zeker weten aan Bert Delville, stafmedewerker Regie Vrijetijdsaanbod
