Kindvriendelijke ruimte voor kinderen en jongeren met een vluchtverhaal

Kindvriendelijke ruimte voor kinderen en jongeren met een vluchtverhaal 

Huisvestiging is een belangrijk topic in een vluchtelingencrisis. Vaak ligt hierbij de focus op een onderdak creëren, een logische eerste stap. Maar weet dat ook jij, mits kleine ingrepen een wereld van verschil kan bieden voor kinderen en jongeren op vlak van kindvriendelijke ruimte.

Hieronder bieden we een overzicht van de manieren waarop kinderen en jongeren met een vluchtverhaal gehuisvest kunnen worden in jouw gemeente. Ga dan ook na bij andere stadsdiensten zoals het OCMW, dienst samenleven,… wat van toepassing is in jouw gemeente. Daarnaast vind je onderaan ook nog enkele tips om vlot en zonder grote kosten kindvriendelijke ruimtes te creëren.

Huisvestiging voor kinderen en jongeren met een vluchtverhaal?

Inwonend bij hun netwerk / gastgezinnen

Wanneer mensen terecht kunnen bij hun netwerk, kan er in eerste instantie geopteerd worden om hierbij in te trekken. Wanneer een crisis aanbreekt is een land ook nog niet direct klaar om heel wat collectieve opvangcentra te openen om iedereen onderdak te bieden. In de Oekraïnecrisis werd onder de hashtag #plekvrij een oproep gedaan om mensen met een vluchtverhaal onderdak te bieden voor bepaalde tijd in de eigen woonst. Dit was vaak een erg tijdelijke oplossing.

Wat kan jij doen?

Aan deze huisvestiging zijn wel kansen verbonden! De mensen die een plekje vrij hebben kunnen vaak beroep doen op een netwerk dat zij hier hebben opgebouwd en zijn op die manier de ideale brugfiguur. Via hen kan je bijvoorbeeld informatie doorgeven of misschien gaan de kindjes van het gastgezin wel naar de jeugdbeweging en nemen zij hun nieuwe vriendjes ook wel mee?

Collectieve opvanglocaties

Wanneer we hier spreken over collectieve opvanglocaties, dan hebben we het over locaties waar meerdere gezinnen met een vluchtverhaal in elkaars nabijheid gehuisvest worden. Tijdens de Oekraïnecrisis zagen we onder andere de oprichting van nooddorpen in Antwerpen en Mechelen en kregen verschillende gebouwen zoals hostels, jeugdverblijven, woonzorgcentra,…  een andere invulling als opvanglocatie.

Daarnaast bestaan er ook heel wat opvangcentra die ook buiten crisistijden om bestaan en beheerd worden door bijvoorbeeld Fedasil, het Rode Kruis of een andere partner. Dit zijn open centra, de bewoners mogen zich dus vrij in en uit het opvangcentrum begeven. In deze centra is er naast het aanbieden van bed, bad en brood vaak ook sociale begeleiding en wordt het dagelijks leven ook ingevuld met activiteiten of gemeenschapsdiensten. Tot slot is er ook aandacht voor buurtinitiatieven. (Bron Fedasil).

Meer weten over het leven van kinderen in zo’n opvangcentrum?

Duik dan even in het onderzoek van de Karel de Grote Hogeschool: Onderweg. In dit belevingsonderzoek werd nagegaan hoe kinderen op de vlucht hun vrije tijd en hun schooltijd beleven met als uitvalsbasis twee opvangcentra. Via de website van het onderzoek volg je de reis langsheen de verhalen van verschillende kinderen.  

Wat kan jij doen?

De organisatie en inrichting van zo’n collectieve opvanglocatie zit vaak bij andere diensten of wordt zelfs niet door de stad beheerd. In het eerste geval kan je wel proberen invloed te hebben op collega’s. Stel ze bijvoorbeeld vragen over de plek voor kinderen en jongeren in de opvanglocatie. Biedt aan om als expert mee na te denken over hoe dit vorm kan krijgen (zie tips hieronder).

Wanneer een opvanglocatie niet beheerd wordt door de gemeente, kan je nog steeds verbinding leggen met de organisator. Vaak zijn er maatschappelijk werkers aanwezig die bijvoorbeeld mee waken over de daginvulling van de bewoners, stel jezelf eens voor bij hen!

Want misschien kan je dan wel weinig tot geen invloed hebben op de ruimte in het opvangcentrum, kinderen en jongeren begeven zich ook daarbuiten in jouw gemeente. En daar heb jij dan weer wel heel wat speelruimte! 😉

Denk dus ook na over de omgeving rondom het opvangcentrum. Op welke manier verplaatsen kinderen en jongeren zich naar belangrijke plekken buiten het centrum? Denk bijvoorbeeld aan de school of huiswerkbegeleiding waar ze naartoe gaan. En stel jezelf de volgende vragen:

• Welke wegen worden vaak gebruikt?
• Zijn er langs die wegen of rondom het opvangcentrum plekken waar kinderen en jongeren kunnen spelen of gewoon zijn? Kunnen daar nog extra inspanningen gedaan worden?
• Hoe zit het met de mobiliteitskansen? Raken jongeren vlot tot bij de school of andere vrijetijdskansen?

En bovenal, vraag het aan de kinderen, jongeren en hun ouders zelf! Via een activiteit in het opvangcentrum zelf kan je al op korte tijd heel wat informatie vergaren.

Duurzame huisvestiging

Tot slot is het vaak de bedoeling dat er een duurzame (sociale) huisvesting voorzien wordt voor mensen met een vluchtverhaal. Verlies ook hier de doelgroep zeker niet uit het oog. Kinderen en jongeren blijven een kwetsbare doelgroep wiens recht op bijvoorbeeld vrije tijd vaak onder druk staat.

Wat kan jij doen?

Probeer eventueel via collega’s die mee instaan voor de huisvestiging zicht te krijgen op buurten waar deze jongeren terecht komen. Stel jezelf ook hier weer enkele vragen:

• Is daar in de buurt een leuke plek voor kinderen en jongeren?
• Hoe gebruiken kinderen en jongeren in de buurt de ruimte in de wijk?
• Op welke manier is deze wijk verbonden met andere belangrijke plekken of vrijetijdskansen?

Meer weten over mobiliteit door de ogen van kinderen en jongeren. Bekijk dan even deze pagina!

Blik van kinderen en jongeren op ruimte

Ruimte is niet enkel de fysieke locatie met gebouwen, groen, speelelementen,… Daarnaast zijn er ook sociale en individuele aspecten. De sociale aspecten beslaan de regels of de normen die in een bepaalde ruimte heersen. Denk bijvoorbeeld aan een bankje dat telkens na schooltijd door dezelfde jongeren wordt bezocht of een drukke weg die het de grens is voor de vrije bewegingsruimte van kinderen. Het individuele slaat meer op de verhalen of de gevoelens die kinderen en jongeren hebben bij de ruimte. De plek waar je jouw lief voor het eerst een kus gaf is voor de ene jongere bijvoorbeeld heilig, terwijl dat net de plek kan zijn waar een kind ook al eens erg hard tegen de grond ging met diens stepje. (Bron: Onderzoek BouwBlokken).

Wat betekent dit voor jou?

Ruimte is zoveel meer dan een speelelement dat aan de juiste normen voldoet of het plaatsen van wat groen. Zo kan een fijne ontmoetingsplek voor tieners helemaal niet gebruikt worden omdat de speelplaats van de lagere school hier ook op uitkijkt. Kleine broertjes of zusjes zouden kunnen meekijken, allesbehalve aantrekkelijk!

Ga daarom op onderzoek! Stel je nieuwsgierig op en leg je oor te luisteren bij bijvoorbeeld professionals van stedenbouwkunde maar evengoed bij kinderen, jongeren en bewoners zelf. Weet wat je zelf weet en wat je niet weet, dat is jouw kracht! Jij kan de brug zijn tussen verschillende perspectieven en de voorvechter van de stem van kinderen en jongeren.

Enkele kindvriendelijke tips

Eens je een beter zicht hebt op hoe de ruimte georganiseerd is, waar kinderen en jongeren met een vluchtverhaal verblijven en hoe zij naar de ruimte rondom hun kijken, kan je aan de slag! Hieronder enkele concrete tips:

TIP 1: Vraag het niet alleen aan hen, doe het met hen!

Zorg dat plekken die je creëert ook echt van de kinderen en jongeren zijn waarvoor je de plek ontwikkelt. Dat kan je doen door mee eigenaarschap te geven, niet enkel in beslissingsprocessen maar ook door hen (waar mogelijk) mee te laten creëren. Dit draagt niet enkel bij tot het effectieve gebruik van de ruimte maar zal ook verantwoordelijkheid en respect voor de ruimte en haar onderhoud stimuleren. Het kan bovendien ook een kans zijn om een band op te bouwen met kinderen en jongeren uit de wijk!

Good practice: De Bouwdoos zet in op tijdelijk gebruik van dorpspleinen.

Dit project is gericht op dorpsbewoners die hun dorpsplein via een participatief traject herinrichten. Door een samenwerking tussen verschillende partners met elk hun eigen expertise wordt de ideale plek ontworpen. Er werd geïnvesteerd in een container vol materiaal om de pleinen om te bouwen met aandacht voor ontmoeting, gezonde en groene plekken, levendige en veilige plekken.

OK, maar wat betekent dat voor mij? Raak geïnspireerd door de samenwerkingspartners: een dorpsplein kan voor vele doelgroepen een zinvolle invulling krijgen, misschien kan je wel samenwerken met collega’s of andere organisaties? Ook het concept van het participatietraject en de idee om iets tijdelijk in te vullen als basis voor een langere termijnplan kan je zelf implementeren. Door alvast eens samen een ideaalbeeld van het plein te schetsen, kan je kinderen en jongeren ook in latere fases van herinrichting vlotter betrekken. Ook de tijdelijkheid, kan inspireren. Zeker in crisistijden vormt tijdelijk ruimtegebruik een snelle oplossing!

TIP 2: Dé kindvriendelijke ruimte bestaat niet.

Kinderen en jongeren zijn een erg diverse groep met vaak ook veel verschillende noden. Neem bijvoorbeeld eens een kijkje op de website van Kind en Samenleving waar je publicaties vindt over Tienervriendelijke en kindgerichte publieke ruimte. Maar ook over meisjes en de publieke ruimte, of beweegruimte. Breng in kaart welke doelgroepen aanwezig zijn in de buurt, welke ruimtes door welke doelgroep al gebruikt worden en wie met andere woorden dus nog uit de boot valt.

TIP 3: Verzamel materiaal en deel of verdeel het!

In crisistijden is er niet altijd direct een budget voor handen om te reageren. Zoek dan ook materialen via andere wegen, denk bijvoorbeeld aan samenwerkingen met bouwbedrijven die overschotten zoals paletten, planken,… misschien kunnen schenken om leuke zitplekken van te maken.

Ik hoor je al denken, wat dan met de veiligheidsnormen als we alles zelf maken? Lees even deze tips van Kind en Samenleving na om zelf de risico’s in te schatten. Vergeet ook niet te controleren of er in jouw gemeente nog specifieke regels van toepassing zijn voor inname van openbaar grondgebied of omtrent veiligheid.

Afbeelding van Kind en Samenleving.

Ook andere bedrijven kunnen bijvoorbeeld meubilair in stock voor de aankleding van binnenruimtes schenken. Stel gewoon eens even de vraag, wie niet waagt, niet wint!

Doe zeker ook een beroep op buurtbewoners. Denk aan de verschillende “Geef”-groepen in jouw gemeente of organiseer een inzamelactie.

In Leuven is Kirikou (onderdeel van Huis van het Kind) bijvoorbeeld de verantwoordelijke speler voor inzameling van kindermateriaal. Ze stelden criteria op van materialen waar ze nood aan hebben en aan welke kwaliteit deze moeten voldoen en organiseren inzamelmomenten op afspraak of via het onthaal van het OCMW (voor kleinere materialen). Via partners zoals Kind&Gezin, het OCMW, scholen, ziekenhuizen,…  komen de materialen bij de juiste gezinnen terecht.

Aparte plek voor jonge nieuwkomers?

In een vluchtelingencrisis kan er in jouw gemeente plotseling een sterke toestroom aan jonge nieuwkomers zijn. De vraag kan dan ook gesteld worden of het nuttig is om hen een aparte ruimte aan te bieden of deze ruimte op te nemen bij andere kinderen en jongeren.

Een pasklaar antwoord is hier niet op. Het is vooral belangrijk dat iedereen een plek heeft waar die graag is, jong kan zijn, zich thuis kan voelen,… Ga dan ook in de eerste plaats na hoe het daarmee zit. Vind iedereen een plekje of is dat toch nog niet echt het geval?

Het oprichten van zo’n aparte ontmoetingsplek heeft als voordeel dat jongeren kunnen samenkomen met leeftijdsgenoten die hen begrijpen, die dezelfde taal spreken, met dezelfde uitdagingen geconfronteerd worden,… Dat kan veiligheid bieden in een situatie waarin er heel wat onzekerheden en plotse wijzigingen zijn.

Dit kan ook een opstap zijn, door deze jongeren samen te brengen kan je polsen waar zij zelf nood aan hebben. Benut ook plekken waar ze al samen komen, denk bijvoorbeeld aan de OKAN-klas of een collectieve opvanglocatie. Maar ga er niet zomaar vanuit dat dit voldoende zou zijn, misschien wil de jongere ook wel een plek waar buitenshuis kunnen ont-moeten.

Denk vervolgens ook na over waar je deze ruimte inricht. Je kan er ook voor kiezen om deze aparte ontmoetingsplek op te nemen op een plek waar ook andere doelgroepen vaak komen, misschien is ook gedeeld gebruik nog een interessante piste. Door de informele contacten die kunnen ontstaan, kan het netwerk van de jongeren ook vergroot worden.